خلاصة:
یکی از الزامات دستیابی به ریشهها و زمینههای یک موضوع، بررسی روند تاریخی آن موضوع است. اما آنچه میتواند مهمتر از تاریخ یک موضوع مورد توجه قرار گیرد، چگونگی فهم و یا تصور آن است. روابط ایران و آمریکا طی قریب به دو قرن گذشته با فراز و فرودهایی همراه بوده و صاحبنظران نیز نسبت به تقسیمبندی آن به دورههای مختلف اقدام نمودهاند. رویکرد اصلی این مقاله توجه به تاریخ روابط دو کشور، از منظر ملت و دولت ایران در ادوار مختلف تاریخی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری دادهها کتابخانهای میباشد. براساس یافتههای پژوهش، روابط دو کشور به چهار دوره تاریخی تقسیم شده است. در دوره ابتدای روابط تا 1332 مناسبات دو کشور مثبت بوده و نوعی همراستایی در نگاه به این دوره بین ملت و دولت مشهود است. در دوره دوم که تا انقلاب 1357 به طول انجامیده شاهد نوعی تعارض در نگاه ملت با دولت در رابطه با آمریکا هستیم. دوره سوم، با پیروزی انقلاب اسلامی و اشغال سفارت آمریکا و در همراستایی نگاه ملت و دولت شکل گرفته و این روند تا سال ۱۳۷۶ ادامه می یابد. آخرین دوره تاریخی از ۱۳۷۶ آغاز و کماکان تداوم یافته است در این دوره ملت رفته رفته نگاه تخاصم آمیز با امریکا را رها کرده و تمایل به توسعه روابط دارند اما این امر با مقاومت مقامات حکومت روبرو گردیده و شکل دهنده دورهای از تعارض شده است.
ملخص الجهاز:
4- تعارض ملت و دولت از 1376 تاکنون در دوران پس از دوم خرداد سال 1376 که سید محمد خاتمی در سایه حمایت روشنفکران، دانشجویان، هنرمندان، احزاب سیاسی و توده مردم به قدرت رسید، بهرغم نگاه توام با رواداری وی در عرصه سیاست خارجی، به دلیل ساختار صلب سیاستگذاری خارجی در نظام ایران ما شاهد تداوم نگاه دستگاههای حکومتی در هر نوع رابطه نزدیکتر با آمریکا هستیم، اما در سطوح پایینتر ما به یک روند معکوسی مواجهایم یعنی مردم جامعه نگرش کاملا منفی نسبت به آمریکا را کنار گذاشته و بهرغم آنکه معتقدند آمریکا به ما ظلم کرده اما همزمان آمریکا را بعنوان یک الگو و آرمان از نظر تکنولوژی و پیشرفت مینگرند (اخوان زنجانی و دیگران،پیشین: 31).
اگرچه بمبگذاری 1375 در خبر عربستان سعودی، که منجر به مرگ 19 آمریکایی و مجروح شدن صدها نفر شده بود تاثیر مخربی بر روابط دو کشور داشت اما در اردیبهشت 1378 کلینتون در یک سخنرانی ایرانیان را متعجب کرد «شما حق دارید از آنچه کشور من، فرهنگ من یا اصولا هر چیز دیگری که به ما مربوط بوده، 50 سال، 60 سال، 100 سال یا 150 سال قبل با شما انجام داده است عصبانی باشید»، وی در ادامه در تیر ماه 1378 در نامهای برای خاتمی خواستار تعهدی شفاف برای خاتمه دادن به دخالت ایران در فعالیتهای تروریستی شد که باتوجه به برهه زمانی این مکاتبه (شدیدترین اعتراضات خیابانی از سال 1360) و نوع برداشت ایران که این مکاتبه را تلاش کلینتون برای توسعه اختلاف خاتمی- رهبر و آزمایش اراده و توانایی خاتمی برای ایستادن در برابر سپاه و رهبری قلمداد کردند، مانع اقدامات تنشزدای در شرف انجام ایران شد (موسویان(ب)،1394: 256- 261).