خلاصة:
هدف این مقاله مشخص‌کردن جایگاه علوم انسانی و چگونگی رشد و اعتلای آن در حکومت آل‌بویه میباشد. آل‌بویه دوره بارزی را در تاریخ ایران رقم زدند. طبقه‌بندی علوم و حاکمیت جریانات عقل‌گرا بر جامعه، شرایط مناسبی را برای شکوفایی علمی-فرهنگی پدید آورد و نوآوریها و خلاقیت‌ها با بهره‌گیری از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های موجود، گسترش‌یافت. آل‌بویه برای اعتلا و شکوفایی علوم انسانی نیازی به تقلید یا اقتباس نداشتند و کافی بود در کنار بهره‌گیری از عناصر و اجزاء متون فلسفی و ترجمه‌ای موجود، به گنجینه‌های اخلاقی-حکمتی ایران باستان و پشتوانه‌های خود مراجعه نمایند. دستیابی به این خودآگاهی، موجب مطالعه و بازبینی و نقد آثار موجود، تطبیق آن با دغدغه‌ها و نیازهای جامعه و بومیسازی آنها گردید. در نتیجۀ حمایت حکومت و آزاداندیشی حاکم بر جامعه، متونی ترکیبی و کاربردی پدید آمد که به‌کار بستن اصول آن در کنار توصیه‌های اسلام، زمینه‌ساز اعتلای بینش و بصیرت مردم و سلامت فکری اجتماع گردید. روش این پژوهش، گردآوری داده‌ها به صورت مطالعات کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از منابع میباشد و شیوه ارائه مطالب به صورت توصیفی-تحلیلی است.
ملخص الجهاز:
از آنجا که بررسی علت و عوامل پیشـرفت های علمـی و فرهنگـی هـر دوره از تاریخ ایران میتواند به عنوان الگو و تجربه ای برای پیشرفت دوره هـای دیگـر تـاریخ از جملـه دوران کنونی، کارایی داشته باشد، لازم است بررسی گردد که چه عـواملی زمینه سـاز پیشـرفت علـوم انسانی در عصر آل بویه بوده اند و چه تدابیر و راهکارهایی در جهت تطبیق علوم انسـانی بـا شـرایط و مقتضیات زمان صورت گرفته است ؟ و از این رهیافت ، چه نوآوریها و خلاقیت های علمی در این دوره پدید آمده است ؟ این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و منابع کتابخانـه ای درصـدد بررسـی مباحث مطرح شده میباشد.
دستاورد پژوهش هـای آنـان نشـان داد کـه بسـیاری از متـون باقیمانـده از گذشـته ، بخصـوص آثـار اندرزنامه ای و حکمتی ایران باستان هیچ گونه منافاتی با دین و اعتقادات مردم و روایات پیامبر و دیگـر احادیث مربوط به امامان ندارند و حتی این آثار کاربردی هستند و قابلیت اجرایی در جامعـه و اسـتفاده در مراکز علمی را نیز دارند و پیروی از اندرزها و اصول مطرح شده در ایـن متـون منجـر بـه سـعادت فردی و اجتماعی میگردد و این امری بسیار ارزشمند بود؛٨٩ در عین حال ، مطالعـه ایـن آثـار، نگـرش عقلی را در جامعه تقویت مینمود؛اما پیش از هرگونه اقدامی این منابع (ترجمه ها) میبایستی مورد نقـد و بررسی قرار میگرفتند و تصحیح و تکمیـل میشـدند؛ همچنـین بـه عنوان منـابع آموزشـی نیازمنـد بومیسازی و تطابق با اصول و احکام اسلامی بودند، لذا اندیشـمندان و متفکـران زمـان حکومـت آل بویه اقدام به نگارش شرح ها و تفسیرهایی بر این آثار نمودند.
(
, 
, 
)
