خلاصة:
از آن زمان که زبان و ادب فارسی و عربی با عرفان پیوند خورد آثاری ژرف و سترگ به نظم و نثر در پهنای این سرزمینها رقم خورد. اگر عرفان را بیان هنری دین بدانیم، عارفان این سرزمینها و بویژه شاعر به خوبی و تمام و کمال از عهده آن برآمدهاند.این پیوند ناگسستنی میان ادبیات و عرفان، بویژه در حوزه شعر به سبب موزون و جذّاب بودن، در دوران معاصر ادامه پیدا کرد و به نظر میرسد برای همیشه نیز باقی خواهد ماند. ادب عربی و فارسی پیوسته تجلّی گاه عرفان و مسائل مرتبط با آن بوده است و خوانندگان با مطالعه آن به روح خود جلاء دادهاند.یوسف خال از شاعران برجسته سوری میباشد که در شعر معاصر عربی مضامین عرفانی بسیاری در دیوان شعری خود منعکس کرده است احمد شاملو نیز شاعری نوآور در شعر سپید فارسی محسوب میشود که همواره مفاهیمی همچون مرگ و نیستی، قداست عشق، آزادی، واقعیت جهان هستی، و وحدت وجود در اشعارش پیوندی عمیقی داشته است. در این جستار با توجّه به اقتران زمانی دو شاعر و اشتراکات اندیشههای عرفانی هر دوشاعر بر مفاهیمی همچون (وحدت وجود، عشق الهی، باده عرفانی، آزادی، بقاء و نیستی، حقیقت عالم، رضا وتسلیم) تأکید داشتهاند که در ساختار و زبان شعری شباهت فراوانی دارد. در همین راستا نگارنده با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی دادهها میپردازد.
ملخص الجهاز:
نگرشی تطبیقی به مؤلفههای عرفانی در اشعار احمد شاملو و یوسف الخال محمدرضا بیگی<FootNote No="24" Text="- گروه زبان و ادبیات عربی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
یوسف خال از شاعران برجسته سوری میباشد که در شعر معاصر عربی مضامین عرفانی بسیاری در دیوان شعری خود منعکس کرده است احمد شاملو نیز شاعری نوآور در شعر سپید فارسی محسوب میشود که همواره مفاهیمی همچون مرگ و نیستی، قداست عشق، آزادی، واقعیت جهان هستی، و وحدت وجود در اشعارش پیوندی عمیقی داشته است.
در نظریهی فرانسوی دو اصل برای انجام پژوهش تطبیقی میان دو اثر یا جریان ادبی لازم است: الف) میان دو اثر یا جریان ادبی مورد مقایسه اختلاف زبانی وجود داشته باشد؛ ب) میان دو اثر یا جریان ادبی امکان تأثیر و تأثر و ارتباط تاریخی وجود داشته باشد (کفافی،1382:ص 17) پرسشهایی که در این جستار مطرح است: نخست اینکه احمد شاملو و یوسف الخال در کدام مؤلفههای عرفانی اشتراک داشتهاند؟ و دوم اینکه میزان بسامد این مؤلفهها به چه میزان بوده است؟ پیشینة پژوهش دربارة رویکردهای تطبیقی عرفانی مقالات بسیاری نوشته شده است که اغلب با محوریت شعر عربی و فارسی بوده است؛ در این بین مضامین عرفانی احمد شاملو و یوسف خال کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است و از جمله این پژوهشها؛ مقالهای با محوریت «تحلیل تطبیقی شعر مرد مصلوب احمد شاملو و المسیح بعد الصلب بدر شاکر السیاب» نویسنده: صفایی،علی؛ قاسمی،علیرضا؛ در مجله پژوهش های ادبیات تطبیقی، پاییز و زمستان 1394 - شماره 6 ، صص 71 – منتشر شده است.