خلاصة:
ﻋﻠّﺖ ﯾﺎ ﻋﻠﻞ وﺟﻮدی و ﻃﺮح ﯾﮏ اﻧﺪﯾﺸﻪی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ از ﻣﻠﺰوﻣﺎت اوﻟﯿّﻪی ﺑﻨﯿﺎد ﻧﻬﺎدن ﯾﮏ ﮐﺸـﻮر و ﺿﺎﻣﻦ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻘﺎ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ آن اﺳﺖ. ﻋﺪم ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺻﺤﯿﺢ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬـﻮم در ذﻫـﻦ و ﻓﮑﺮ ﻣﻠّﺖ، ﺗﺰﻟﺰل ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺗﺪرﯾﺠﺎ در ﭘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. ﻋﻠّﺖ وﺟﻮدی از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی ﻣﺎدی و ﻏﯿﺮ ﻣﺎدی ﺑﺴﯿﺎری اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد. ﯾﮑﯽ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ وﻇﺎﯾﻒ ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎ اﯾﺠﺎد، زﻧﺪهﻧﮕﻪ داری و ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿـﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎﺳﺖ ﺗﺎ از اﯾﻦ راه ﭘﯿﻮﻧﺪ و اﻧﺴﺠﺎم ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ را ﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﮐﻨﻨـﺪ و ﭘﺎﯾـﺪاری و ﺑﻘﺎی ﮐﺸﻮر را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ. اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺟﺎﯾﮕﺎه و وﺿﻌﯿﺖ ﻋﻠّﺖ وﺟﻮدی ﻋﺮاق را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ روزﻧﺘﺎل و ﮐﻮﻫﻦ ﻣﻮرد ﮐﻨﺪوﮐﺎو ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ. ﭘﯿﺸﻔﺮض ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋـﺮاق در اراﺋﻪ ﯾﮏ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻋﻠّﺖ وﺟﻮدی ﻓﺮاﮔﯿﺮ، ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﯾﮏ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠّﯽ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﻣﻮرد ﭘﺬﯾﺮش در ﻣﯿﺎن ﺳﺎﮐﻨﺎن ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺧـﻮد ﺳـﺒﺐﺳـﺎز ﻧﺎﮐـﺎﻣﯽ ﻋـﺮاق در ﺑـﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪن ﻓﺮاﯾﻨﺪ دوﻟﺖ ـ ﻣﻠّﺖﺳﺎزی ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه اﺳﺖ و اﻃﻠﺎﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز از راه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای و اﺳﻨﺎدی ﮔﺮدآوری ﺷﺪه اﺳﺖ.
ملخص الجهاز:
پیشفرض مقاله این است که ناتوانی حکومت های مختلف عـراق در ارائه یک اندیشه و علت وجودی فراگیر، موجب جلوگیری از شکل گیری یک هویت ملی یکپارچه و مورد پذیرش در میان ساکنان کشور عراق شده است و این خـود سـبب سـاز ناکـامی عـراق در بـه سرانجام رساندن فرایند دولت ـ ملت سازی شده است .
حال این سؤال پیش آمده ، که عراق در نبود اندیشه ی سیاسی فراگیر و بـا داشـتن علـت وجـودی ضعیف ، در کنار جمعیتی ناهمگن و ناسازگار، چگونه قادر به ماندگاری در ساختار ژئوپـولیتیکی منطقـه و جهان به صورت یک واحد سیاسی ـ جغرافیایی مستقل خواهد بود؟ پیشفرض مقاله این اسـت کـه نبـود عناصر فرهنگی و تاریخی لازم برای شکل دادن به هویت ملی، ناتوانی دولت های عراق در ایجاد اندیشه ی سیاسی فراگیر و تأسیس این کشور بنا به منافع و خواست قدرت های خارجی؛ مانـدگاری ایـن کشـور در ساختار ژئوپولیتیک منطقه را منوط به خواست و شرایط خارجی کرده است .
مروری گذرا بر این منابع و مطالعه منابع دیگری از همین دست همچون تاریخ نوین عـراق از فب مار، تحلیلی بر ژئوپلیتیک ایران و عراق : عزت اله عزتی، سیاست و حکومت در خاورمیانـه ، خاورمیانـه معاصر، روابط بین المللی خاورمیانه و غیره روشن مینماید که غالب نویسندگان تاکنون در رابطه بـا علـت وجودی عراق صرفا به بیان نظرات سطحی بسنده نموده و به ریشه یابی عمقی آن نپرداخته اند که ایـن امـر ضرورت تحقیق و واکاوی موضوع مدنظر در مقاله فعلی را از دیدگاه روزنتال و کوهن مهیا ساخته است .
Political Geography of Iran, First Edition, Tehran: SAMT Publications.
Political Order in new Iraq, Second Edition, Tehran: Ministry of Foreign Affairs, publishing Printing Institute.
Regionalism in Iran from the viewpoint of Political Geography, First Edition, Tehran: Research Institute of Strategic Studies.