خلاصة:
دما از مهمترین فرا سنجهای جوی است که ارزیابی تغییرات آن در مناطق مختلف، میتواند در آشکارسازی رخدادهای فرین اقلیمی و مدیریت ریسک بسیار موثر باشد. بنابراین هدف از این مقاله بررسی و تعیین بیهنجاریهای دما در دوره گرم سال (اپریل-سپتامبر) در دو دوره 30 ساله 1980-1951، 2010-1981 و دو دوره دهساله 1960-1951،2010-2001 و دوره 60 ساله 2010-1951 است. دادههای روزانه 26 ایستگاه همدیدی با پایه آماری مشترک (2010-1951) از سازمان هواشناسی تهیه و پس از بررسی کیفی، آمارههای موردنیاز برای بهار و تابستان در بازههای زمانی فوق تهیه شد. با استفاده از نرمافزار GIS نقشههای میانگین دمای کمینه و بیشینه، الگوی ضریب تغییرات و برآورد احتمال 20% حد بالا و پایین آنها تهیه و تفسیر شد. تاثیرگذاری الگوی فضایی_زمانی میانگین دمای بیشینه 30 ساله و 10 ساله دوم بر الگوی متناظر آن در بازه 60 ساله بیشتر بوده است؛ بنابراین در فرا سنج موردنظر و ضریب تغییرات مربوط به آن در دوره 30 ساله و 10 ساله دوم، نسبت به دورههای 30 ساله و 10 ساله اول، تغییر نسبی ایجادشده است. میانگین دمای بیشینه و کمینه اغلب ایستگاهها در بازه (2010-1981) و (2010-2001) افزایش داشته است. نیمه غربی بیشترین کاهش میانگین دمای کمینه و بیشینه را تجربه کرده است که با نتایج تفاضل میانگین دمای کمینه و بیشینه دوره (1960-1951 و 2010-2001) تطابق دارد. افزایش میانگین دمای کمینه در شهرهای بزرگ و پرجمعیت سریعتر است که سبب کاهش دامنه تغییرات شبانهروزی دما میشود. احتمال 20% بالا (پایین) میانگین دمای بیشینه (کمینه)، نشانه تواتر و گسترش دوره گرم و سرد بیشتر در بازه (2010-1981) است. آزمون من-کندال نشان میدهد که میانگین دمای کمینه 21 ایستگاه در بهار و 22 ایستگاه در تابستان دارای روند معنیدار بوده است. بهغیراز انزلی در تابستان، بقیه در هر دو فصل بهار و تابستان، روند افزایشی داشتند که میتواند بهطور مستقیم و غیرمستقیم از طریق گسترش فصل رشد آفات و عوامل بیماریزا، وقوع خشکسالیهای بهار و تابستان و فرسایش خاک حیات انسان و سایر جانداران را تهدید کند.
ملخص الجهاز:
Gurevich و همکاران (٢٠١١) در تحقیقی با عنوان تحلیل آماری تغییرات دما در اســراییل در یک بازه زمانی ٣٧ ســاله (١٩٦٧-٢٠٠٣) نشــان دادند که الگوی پیچیده ای از تغییرات درروند دمای ماهانه و روزانه (میانگین ، میانگین بیشـینه و کمینه و دامنه تغییرات ) دیده می شـود به طوری که تمامی مناطق اسـراییل در فصـل گرم از اواسط دهه ١٩٨٠ تا اواســط ١٩٩٠ با افزایش میانگین دمای ماهانه مواجه بوده اند که نشــانه گرم تر شــدن تابســتان اســت .
احمدی و رادمنش (١٣٩٣) در تحقیقی با عنوان بررسـی روند تغییرات متوسط دمای ماهانه و سالانه نیمه شمالی کشــور در نیم قرن اخیر با اســتفاده از داده های ١٨ ایســتگاه همدید در بازه زمانی (٢٠١٠-١٩٦١) با روش نا پارامتری من -کندال با حذف اثر کلیه ضـرایب خودهمبستگی و همچنین روش تخمین گر شیب سن ، به منظور تعیین شیب خط روند دما نشــان دادند که در مقیاس ســالانه ٦١ درصــد ایســتگاه ها روند افزایشــی معنی دار را تجربه کرده اند و فقط ایســتگاه های ارومیه ، زنجان ، قزوین و گرگان افزایش معنی دار در دما نداشــتند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) در نتیجه ممکن اسـت که انتقال رطوبت و هوای سرد به همراه پدیده ابرناکی ناشی از تقویت نسیم دریا به خشکی و مونسـون بیشـتر شـود که این نیز سـبب کاهش میانگین کمینه دمای تجربه شـده در ایستگاه بندرعباس به مقدار ٠,٣ درجه در ٣٠ سـاله دوم نسـبت به دوره ٣٠ سـال اول ، شده است (شکل ٤).