خلاصة:
هدف از پژوهش حاضر بررسی برخی از مهمترین فرایندهای واجی موجود در گویش بروجردی است. این گویش یکی از گویشهای لری است که بههمراه زبان فارسی، به شاخه جنوبی زبانهای ایرانی غربی تعلّق دارند. دادههای مورد استفاده در پژوهش از میان واژهها و عبارات گفتگوهای محاورهای گردآوریشده از تعداد هجده گویشور این گویش استخراج شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و در چارچوب واجشناسی زایشی و نظریة بهینگی، به توصیف و تبیین برخی از فرایندهای واجی در گویش بروجردی میپردازد. در این مقاله به فرایندهایی چون همگونی، ناهمگونی، تضعیف و حذف اشاره شده است. بررسیهای انجامگرفته نشان داد که برخلاف فرایند تقویت، موارد بسیاری از فرایندهای همگونی، تضعیف و کشش جبرانی در این گویش دیده میشود که این امر، بیانگر آن است که گویشوران لری بروجردی، نسبت به گویشوران زبان فارسی معیار، تمایل بیشتری به استفاده از اصل کمکوشی دارند. در بررسی این گویش از چارچوب نظریة بهینگی مشخّص شد که در واژههای بررسیشدة لری بروجردی، محدویتهای حذف همخوان پایانی (NO CODA)، اصل مرز اجباری (OCP)، محدودیت مجاورت همخوان انسدادی دندانی و همخوان سایشی (FRIC DENT STOP) و کمکوشی (LAZY) رعایت شده که در گونه فارسی معیار این محدودیتها نقض شدهاند.
ملخص الجهاز:
بررسـیهـای انجـام گرفتـه نشان داد که برخلاف فرایند تقویت ، موارد بسیاری از فرایندهای همگونی، تضعیف و کشش جبرانی در این گویش دیده میشود کـه ایـن امر، بیان گر آن است که گویشوران لری بروجردی، نسبت به گویشوران زبان فارسی معیار، تمایل بیشتری بـه اسـتفاده از اصـل کـم کوشـی دارند.
ایـن پژوهش به دنبال یافتن پاسخ به دو پرسش است : ١- آیا فرایندهای واجـی همخـوان هـا در گـویش لـری بروجردی همـان فراینـدهای موجـود در فارسـی معیـار اسـت ؟ و ٢- آیـا محـدودیت هـای حـاکم بـر صورت های بهینه در گویش بروجردی نسبت به زبان فارسی معیار متفاوت است ؟ ازجمله آثاری که درزمینۀ لری نوشته شده اسـت مـیتـوان بـه مـوارد ذیـل اشـاره کـرد: اسـفندیاری (١٣٨٠) مختصات آوایی، فرایندهای آوایی، دسـتور و واژگـان گـویش بروجـردی را بـا نمونـه ها و شواهد متعدّد به تفصیل تحلیل کرده است .
کـرد زعفرانلو کامبوزیا (١٣٨٥) معتقد است این فرایند در ترکیب هایی که در زیر (جدول ٥) مشاهده خواهیـد کرد نیز دیده میشوند؛ مانند: (رجوع شود به تصویر صفحه) با توجّه به داده های ذکرشده ، میتوان گفت در فارسی معیار و گـویش بروجـردی هرگـاه واژه ای بـه خوشه های همخوانی zd و st ختم شود و با واژه ای دیگر ترکیب شود کـه واژٔە دوّم بـا همخـوان شـروع شود و باعث به وجود آوردن توالی سه همخوان در مـرز واژه شـود، عضـو دوّم ایـن خوشـه از ترکیـب حذف خواهد شد.