خلاصة:
اباضیه از جریانهای کلامی انشعابیافته از خوارج است که تا عصر حاضر در جهان
اسلام ظهور و بروز داشته و از نظر کلامی و فقهی» جریانی مستقل به شمار میرود. در
دورهی معاصر وضعیت این جریان فکری در ابعاد مختلف بر بسیاری پوشیده است و غالبا
شناختها دراینباره مبتنی بر کتابهای کلامی کهن بوده که بهجز در مواردی» از ارزش
چندانی برخوردار نیست. نوشتار حاضر میکوشد با کاوش در منابع جدید و معاصر اباضی»
اعم از مکتوبات و رسانههای مجازی مربوط به اباضیان» دورنمایی از اوضاع عقیدتی»
اجتماعی» فرهنگی» سیاسی و جغرافیایی همچنین رابطهی آنها با مذاهب دیگر را تصویر
نماید. اباضطیه به عنوان نسخهی اعتدالیافتهی خوارج» در بسیاری مسائل عقیدتی و سیاسی»
رویکردی عقلانیتر و متفاوت با خوارج نخستین اختیار نمودهاند. اباضیان که امروزه بیشتر
در کشور عمان و نیز شمال و شرق افریقا حطضور دارند» افزون بر بهرهگیری از رسانههای
نوین چون اینترنت و داشتن نظام ترویج اندیشه در شمال افریقاء فعالیتهای
اجتماعی» تبلیغفی و سیاسی قابلتوجهی در این مناطق» بهویژه در عمان داشته و با
دیگرمسلمانان؛ اعم از شیعه و سنی تعامل مناسبی دارند. جریان کلامی اباضیه را هم
میتوان به دو جریان عمان و الجزائر تقسیم کرد که دومین گروه» گرایشهای سلفی دارد.
ملخص الجهاز:
اباضیه که همانند شیعهی امامیه دارای جریان کلامی و فقهی مستقل بوده و به عنوان یکی از مذاهب هشتگانهی اسلامی شناخته میشود، تا چندی پیش ارتباط خاصی با دیگرمذاهب، آن هم به گونهای صمیمی و پررنگ نداشته است؛ اما در سالیان اخیر و با یاری برخی بزرگان خود که علاقهی زیادی به گوشهگیری از خود نشان نمیدادند، خود را بیشتر در صحنهی جهان اسلام مطرح نموده و در مجامع بینمذاهبی حضور پررنگتری یافتهاند؛ ازاینرو ضروری مینماید از این جریان اسلامی که انشعابیافته از خوارج نخستیناند، ولی اکنون خود را از خوارج به حساب نیاورده حتی از برخی از آنها تبری میجویند، شناختی هرچند اندک و در حد یک مقاله به دست آید و بخشی از وضعیتهای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اعتقادی آنان به تصویر کشیده شود.
در گذشته بهجز در موارد اندکی چون کتاب الإباضیه بین الفرق الإسلامیه نوشتهی علی یحیی معمر، از بزرگترین شخصیتهای معاصر اباضی و دراسات عن الإباضیه، نگاشتهی دکتر عمرو خلیفه النامی، دیگراندیشمند اباضی به زبان عربی و بخشی از کتاب بحوث فی الملل و النحل، اثر شیخ جعفر سبحانی به زبان فارسی که البته دچار ضعفهایی نسبت به دوران معاصر است، تا کنون اثر درخوری در باب ابعاد مختلف اباضیهی کنونی نوشته نشده بود؛ اما در سالهای اخیر کتاب تاریخ و اعتقادات اباضیه اثر علیاکبر ضیایی نگاشته شد که به بیان جوانب مختلف تاریخی، اعتقادی و فقهی اباضیه و گاهی بررسی تطبیقی اندیشههای ایشان با شیعیان همت گماشته است.