خلاصة:
جامعۀ تربیت‌پذیر، ازجمله جامعۀ دینی، برای بقای خود نیازمند است هنجارهای اخلاقی و دینی را به نسل جدید منتقل کند. هدف پژوهش حاضر، واکاوی جامعۀ تربیت‌پذیر دینی و شیوه‌های ارتقای آن است. بنا بر ماهیت موضوع پژوهش، از روش کیفی استفاده شد. شرکت‌کنندگان در این پژوهش تمام کارشناسان علوم تربیتی و دینی شهر یزد بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند و رسیدن به اشباع نظری، با نُه نفر از آن‌ها مصاحبۀ عمیق نیمه‌ساختاریافته شد. داده‌ها با روش کدگذاری باز و محوری، تحلیل و یافته‌ها از طریق سه معیار قابل قبول، قابل اطمینان و تأییدپذیر، اعتباردهی شدند. یافته‌ها نشان داد فرآیند جامعه‌پذیری دینی، از طریق انتقال صحیح آموزه‌های دینی، انتخاب درونی و نهادینه‌شدن سجایای اخلاقی و دینی در جامعه اتفاق می‌افتد. دراین‌میان، نهادهای خانواده، مدرسه، گروه همسالان، رسانه‌ها، حکومت و نهاد روحانیت در ارتقای جامعۀ تربیت‌پذیر دینی، نقش بسیار مؤثری دارند. ازسوی دیگر، عواملی نظیر سستی بنیان دینی خانواده، ناکارآمدی آموزش‌های مدرسه، تأثیرات گروه همسالان، تهاجم فرهنگی و ضعف عدالت در جامعه به تربیت‌گریزی دینی منجر می‌شود. یافته‌ها نشان داد تقویت بنیان دینی و اخلاقی خانواده، اثربخش‌ترشدن آموزش‌های مدرسه، الگوسازی از طریق رسانه‌ها و توسعۀ عدالت اجتماعی می‌توانند به‌منزلۀ شیوه‌های ارتقای جامعۀ تربیت‌پذیر دینی مؤثر باشند.
ملخص الجهاز:
گفته‌های شرکت‌کنندگان در اين‌باره درخور تأمل است: «درواقع، جامعه‌پذيری دينی همان پذيرش مسائل اعتقادی دينی از سوی آحاد جامعه و به‌کاربستن آن‌ها در زندگی فردی و اجتماعی است؛ به‌گونه‌ای که رفتارهای بيشتر افراد جامعه بر اساس آن شکل بگيرد» (شرکت‌کنندۀ 1).
بنابراين، ويژگی‌های جامعۀ تربيت‌پذير دينی را می‌توان به‌طور خلاصه چنين بيان کرد: جدول 2: ويژگی های جامعۀ تربيت‌پذير دينی به تصویر صفحه مراجعه شود پرسش سوم پژوهش: عوامل مؤثر در شکل‌گيری جامعۀ تربيت‌پذير دينی کدامند؟ تحليل داده‌های مصاحبه‌ها نشان می‌دهد در شکل‌گيری جامعۀ تربيت‌پذير دينی عوامل بسياری نقش دارند؛ از جمله پذيرش دين از سوی مردم، وجود عالمان دينی متخصص و متهد در اين جامعه، برپايی حکومت دينی بر مبنای دين مبين اسلام، مهار افراط و تفريط در تمام سطوح حکومتی، فرهنگی و مذهبی جامعه.
اظهارت برخی از شرکت‌کنندگان دراين‌باره عبارت است از: «تمدن و پيشينۀ جامعۀ دينی، حضور رهبران دينی مخصوصاً رهبران تأثيرگذار در جامعه، نوع ارتباط و رفتار مسئولان با مردم، خانواده و تربيت خانوادگی، نحوۀ آموزش و ارائۀ کتب علمی و آموزشی به‌ويژه برای کودکان و نوجوانان، حضور مؤثر عالمان دينی در جامعه و نحوۀ ارتباط آن‌ها با مردم، حضور معلّمان و استادان مذهبی در مراکز علمی، نوع رفتار کارمندان دولت در جامعه و رسانه‌های جمعی، در تربيت‌پذيری نقش دارند» (شرکت‌کنندۀ 1).
«مهم‌ترين عامل در شکل‌گيری جامعۀ تربيت‌پذير دينی، ارائۀ روش زندگی دينی است؛ يعنی فردی که در جامعه زندگی می‌کند بايد بداند که دين برای ورزش، ازدواج، نماز و تمام مسائل زندگی او چه برنامه‌های مدوّنی دارد.
(
, 
, 
)
