خلاصة:
حقوق محیط زیست در اتحادیۀ اروپایی گستردهترین و فراگیرترین حقوق حفاظت از محیط زیست در جهان است. نظام قانونگذاری در اتحادیه در حوزۀ محیط زیستی، اصول، مقررات و دستورالعملهایی را در برمیگیرد که نهتنها باید توسط خود نهادهای اتحادیه و تمامی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی رعایت شود، بلکه باید در تمامی سیاستهای اتحادیه مطمح نظر قرار گیرد. ازاینرو مقررات مسئولیت ناشی از نقض این قوانین و اصول نیز بسیار فراگیر و سختگیرانه تنظیم شده است. این نوشتار درصدد است تا ضمن ایجاد ادبیات فارسی دربارۀ نظام حفاظت از محیط زیست در اتحادیۀ اروپا، با روشی توصیفی- تحلیلی به بررسی اصول حاکم بر مسئولیت اشخاص و دولتها در حفاظت از محیط زیست در مرزهای اتحادیۀ اروپایی بپردازد. نخست مبانی مسئولیت اتحادیۀ اروپایی و ارتباط آن با اصول حاکم بر نظام حفاظت محیط زیست بهاجمال بیان میشود و در ادامه اصول و محتوای مندرج در دستورالعمل کمیسیون در خصوص مسئولیت محیط زیستی بررسی میشود. پایانبخش مقاله نیز تحلیل و بررسی نحوۀ اجرا و میزان موفقیت این سند است.
ملخص الجهاز:
اين نکته از اين منظر شايان توجه است که در اين نظام قانونگذاري يک تعامل يا يک تأثير و تأثر مستتر است (٤٠ :٢٠٠٢ ,Ebbesson)؛ بدان معنا که اتحاديه موظف است صرفاً در حيطه اي که بدان صلاحيت تفويض شـده اسـت ، بـه قانونگـذاري بپردازد و از آن تعرض نکند، همچنين صرفاً زماني به قانونگذاري و اقدام بپردازد که دسترسي به هدف موردنظر يا حفاظت از حقوق افراد، اشخاص و بالطبع در اين نوشـتار، محـيط زيسـت ، در سطح اتحاديه بهتر قابل تحقق باشد يا استانداردهاي مستحکم تري در زمينۀ قوانين دولـت هـاي عضو عرضه کند (باقري، ١٣٩٦: ٤٣).
پيش از پرداختن به مباني مسئوليت محـيط زيسـتي در نظـام اتحاديـه ، لازم اسـت مبـاني حفاظت از محيط زيست در اتحاديۀ اروپايي بررسي شود تا روشن گردد چـرا در نظـام حقـوقي اتحاديه ، با اينکه اصول مشترک حقوقي دولت هـاي عضـو بـه عنـوان مبـاني مسـئوليت اتحاديـه شناخته شده ، ولي اتحاديۀ اروپايي در حوزة مسئوليت محيط زيست اقدام به قانونگـذاري کـرده است و اين قوانين استانداردي بالاتر و مسـتحکم تـر از حقـوق بـين الملـل و قـوانين ملـي ارائـه ميکنند و همان طورکه ذکر شد، اتحاديه ميتواند در برخـي حـوزه هـا کـه اهـداف مـوردنظر در سطح اتحاديه بهتر محقق ميشوند، اقدام به قانونگذاري کند.
اين همان نکته اي است که پيشتر نيـز گفتـه شـد و آن اينکه اصول حفاظت از محيط زيست در اتحاديۀ اروپايي از اصول ملي و بين المللي پيشـي ميگيرد و حتـي مسـئوليت در حـوزة محـيط زيسـت در نظـام حقـوقي اتحاديـه بـه نحـوي از مسئوليت به مفهوم عام آن (مندرج در مادة ٣٤٠) و ساير حوزه هـاي مسـئوليت سـختگيرانه تـر است (٥٦٩ :٢٠١٦ ,Patterson).
اقـدامات پيشگيرانه و اصل احتياط که در نظام مسئوليت اتحاديۀ اروپايي در حفاظـت از محـيط زيسـت وارد قوانين موضوعه دولت هاي عضو شده و خود يک نوآوري در حقوق محيط زيست محسـوب ميشـود.