خلاصة:
امیر خسرو دهلوی یکی از برجستهترین شعرای هند است که آثار خود را به تقلید از نظامی گنجوی سروده است. از آنجایی که نظامی گنجوی یکی از ساختارمندترین شعرای فارسی زبان است، به نظر میرسد که امیر خسرو دهلوی نیز در تقلید از آثار او به لزوم ساختار منسجم در آثارش بسیار توجّه داشته است. نظام هماهنگ این اثر، هم در شکل و هم در محتوای اثر، حکایت از طرح منسجمی میکند که امیرخسرو دهلوی درذهن داشته است. هدف از این مقاله دستیابی به طرح وساختار ذهنی امیرخسرو دهلوی در مطلع الانوار است.
ملخص الجهاز:
از آنجایی که نظامی گنجوی یکی از ساختارمندترین شعرای فارسی زبان است، به نظر میرسد که امیر خسرو دهلوی نیز در تقلید از آثار او به لزوم ساختار منسجم در آثارش بسیار توجّه داشته است.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مطلع الانوار یکی از آثار تعلیمی منظوم در ادب فارسی است؛ این اثر نخستین مثنوی از خمسه امیر خسرو است که در مقابل منظومة تعلیمی مخزن الاسرار سروده شده است.
امیر خسرو در مقدّمه این اثر مانند نظامی به موضوعاتی نظیر ستایش خدا و نعت رسول و مناجات و مدح بزرگان پرداخته است؛ البتّه این بخشها نیز از مضامین اخلاقی و تعلیمی خالی نیست امّا بخشهای اصلی منظومه که از بیست مقالت تشکیل شده است سرشار از مضامین اخلاقی و عرفانی است.
( شیمل،1380: 239-240) امیر خسرو اثر خود را از کمال به ماه تمام تشبیه میکند و یکی از دلایلی که حکایت از هندسة ذهنی امیر خسرو و ساختارمند بودن مطلع الانوار او میکند موضوع کمال این اثر است که امیرخسرو برای نشان دادن این کمال به دو عدد هفت و نه اشاره کرده که این دو عدد در اندیشة باستانی نشانة رشد و تحوّل و کمال است.
مورد دیگری که حکایت ازساختارمند بودن اثر میکند آن است که او در بیتی تعداد کلّ ابیات منظومه را بیان میکند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} به عبارتی بر مبنای آنچه خود او گفته مثنوی مطلع الانوار میبایست دارای سه هزار و سیصد و ده بیت باشد.