خلاصة:
مقالة حاضر به بررسی مدیّریت تضادّ و انواع آن از دیدگاه حکیم توس، در در داستان زال ورودابة شاهنامة فردوسی میپردازد؛ تضادّی که گاهی به تعارض وزمانی باعث صلح وآشتی در بین قهرمانان و شخصیّتهای داستان منجر میگردد که فردوسی به نحو احسن توانسته است آن را مدیریّت کند. تضادّ موجود در این داستان از زمان به دنیا آمدن زال که دارای موهای سفیدی بوده است، بین او و پدرش سام با سایر اشخاص داستان جلوه گر میشود و در نهایت با ازدواج زال ورودابه با فراز و نشیبهای زیادی منجر به صلح وآشتی میگردد. در سیر هستی زال تضادّ میان آرزو و آرمان گروههای مختلف اجتماعی، که در روند زندگیشان، خود را در کشمکش هستی زال مجسّم کردهاند، آشکار میگردد. نیروی ارادة زال چون عاملی تعیین کننده در زندگی قوم ایرانی تصوّر میگردد، جامعه و زال به وحدت میرسند و خویشکاری زال خویشکاری حماسه است. وجود تضادّها و بدعت وجودیاش سبب طردش میشود، و در پی آن هویّت و ماهیّت رازوار و پیوندش با عوامل مقدّس و فوق طبیعی مشخّص میگردد.
ملخص الجهاز:
گذشته از این حوادث و سرآمدها بن مایة چهرههای نمادین نیز در بر گیرندة این ناسازها و تناقضهاست؛ برای نمونه رستم، پهلوانی ایرانی که بر آیین باستانی وفادار مانده و در مقابل اسفندیار، که پهلوانی زرتشتی است، قرار گرفته، خود از دو جنس متضادّ زاییده شده است، دو نژاد جداگانه، یکی نمودار اهریمن، یعنی؛ ضحّاک زشت کردار و دیگری نمودار اهورا، گرشاسب است؛ زیرا مادر رستم دختر مهراب کابلی از نژاد ضحّاک است و زال، پدر رستم از نژاد جمشید شاه است «ستیز و جدال میان ناسازها و تضادّهای سرشتین شاهنامه، نمادینه شده، آرمان حماسة ملّی ایران را پدید آورده است.
در آغاز تضادّ آشکار زال به هنگام زادن با همة نوزادان دیگر یعنی سپیدی موی به دنیا آمدن وی پیش میآید که این به ایجاد تضادّ و دوگانکی میان او و سام که در گوهر با وی یگانه است میانجامد و پدر او را از خود دور میکند.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 2- ازدواج زال با رودابه ازدواج زال با رودابه، دختر مهراب کابلی که به کشته شدن رستم به دست برادر ناتنی میانجامد، «به پیوندی که براساس آن قهرمان شاهنامه، بنا به دلیلی از وطن خویش خارج شده در سرزمین بیگانه فرود میآید و با دختران وصلت میکند، ازدواج از نوع زناشویی با بیگانه است.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} سپید موی بودن زال باعث دوگانگی میان او و سام شده است که در نژاد با وی یگانه است و سام او را از خود دور میکند و یک حالت تضادّ و دو گانگی در او ایجاد میشود.