پیشینه‌های سهروردی در قول به اعتباریت وجود مقالة

مؤلف: هدایت‌افزا، محمود ؛ بوستانی، زینب ؛

تاریخ فلسفه پاییز 1397، سال نهم - شماره 2 التصنيف ب (Ministry of Science/ISC (‎22 صفحة - من 125 إلی 146 )

الکلمات المفتاحية: بهمنیار عروض وجود بر ماهیت عمر خیام ابن‌سهلان ساوی اعتبارات عقلی عینیت وجود

خلاصة:

سهروردی در آثار برجسته خویش، با صراحت تام، به «اعتباریت وجود» رای داده است. او که بدرستی از آثار فارابی و ابن سینا، «عروض خارجی وجود بر ماهیت» را نتیجه گرفته بود، ضمن نقد برخی عبارات سینوی، دلایل متعددی بر دیدگاه خویش اقامه کرده است؛ اما برخی اساتید معاصر در مقام تحلیل عملکرد سهروردی، از پیشینه های وی در قول به «اعتباریت وجود» غفلت ورزیده و او را نخستین قائل به «اعتباریت وجود» دانسته اند. در پژوهش پیش رو، پس از گزارش اجمالی از دعاوی فارابی و ابن سینا در باب رابطه وجود و ماهیت در اشیاء امکانی، موضع نقادانه سهروردی در قبال آنان تشریح گردیده و آنگاه سه پیشینه برای باور وی به «اعتباریت وجود» بیان شده است. پیشینه های پنهان سهروردی در این مسئله، برخی مطالب بهمنیار و عمر خیام است که بدون ذکر نامی از آن دو، در ضمن دلایل اعتباریت وجود گنجانده شده و پیشینه آشکار او، متنی به نقل از ابن سهلان ساوی در المشارع و المطارحات است. از آنجا که بخش فلسفه کتاب حکیم ساوی در دسترس نیست، بنحو دقیق نمیتوان در باب کم و کیف تاثرات سهروردی از متفکران مذکور قضاوت نمود؛ اما بنابر مستندات موجود، اقتباسهای متعدد سهروردی از آثار بهمنیار در ابطال «عینیت خارجی وجود»، امری تردیدناپذیر است.

ملخص الجهاز:

او که بدرستی از آثار فارابی و ابن‌سینا، «عروض خارجی وجود بر ماهیت» را نتیجه گرفته بود، ضمن نقد برخی عبارات سینوی، دلایل متعددی بر دیدگاه خویش اقامه کرده است؛ اما برخی اساتید معاصر در مقام تحلیل عملکرد سهروردی، از پیشینه‌های وی در قول به «اعتباریت وجود» غفلت ورزیده و او را نخستین قائل به «اعتباریت وجود» دانسته‌اند. کلیدواژه‌ها: عینیت وجود، بهمنیار، ابن‌سهلان ساوی، عمر خیام، عروض وجود بر ماهیت، اعتبارات عقلی مقدمه و طرح مسئله میدانیم حکیم سهروردی در برخی آثار خویش، نقدهای اساسی بر مبانی فلسفة مشائی روا داشته است. اما از حیث روشمندی لازم است که مراحل سه‌گانة ذیل در این پژوهش طی شود: گام اول: اشاره‌یی مختصر به تبیین «عروض خارجی وجود بر ماهیت» در آثار فارابی و ابن‌سینا گام دوم: گزارشی از کلیت نقدهای سهروردی بر ایدة مذکور و دسته‌بندی دلایل وی گام سوم: بیان پیشینه‌های سهروردی در قول به «اعتباریت وجود» 1. اساسا سهروردی که بدرستی از برخی عبارات سینوی، اتصاف ماهیت به وجود را نتیجه گرفته است و به زعم خویش سعی در ابطال آن دیدگاه دارد؛ بعنوان نمونه، در عبارتی از شفاء میخوانیم: و إنما یعرض علیها وجود من خارج(<EndNote No="260" Text=" ابن‌سینا، الشفاء (الهیات)، ص347. به هر حال، همة فیلسوفان یادشده، در باب تمایز وجود و ماهیت و تحقق عینی یا اعتباریت هر یک از آندو در ظرف خارج، اظهار نظر نموده‌اند، اما چون همانند ملاصدرا بنحو گسترده، نتایج آن را در سایر مباحث فلسفی اعمال نکرده‌اند، این توهم برای برخی صدراپژوهان حادث شده که اصل این مسئله نزد گذشتگان مطرح نبوده است و سهروردی نیز بدون اشراف به جوانب مسئله، به «اعتباریت وجود» رأی داده است.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول