خلاصة:
علیرغم آنکه قاضی همیشه در صدد کشف حقیقت امر و تعیین فاعل عمل مجرمانه است ولی متأسفانه در همه موارد امکان چنین امری وجود ندارد. در اینگونه موارد قانونگذار در واقع برای فصل خصومت و نه کشف حقیقت چاره اندیشی میکند. چاره اندیشی مقنن در این مورد جنبه مصلحتی دارد و حق مدارانه نیست. چون ممکن است فردی بیآنکه مرتکب عمل مادی منجر به نتیجه خاص شده باشد به جای دیگری مجازات شود. در اینجا میتوان از مفروض انگاشتن عنصر مادی جرم توسط قانونگذار سخن گفت و ماده 615 قانون مجازات اسلامی درباب قتل و صدمات بدنی در حین نزاع را میتوان از اینگونه موارد دانست. این مقاله ابعاد مختلف این امر را مورد بررسی قرار داده است.
ملخص الجهاز:
چکیده : کلیدواژهها: قتل ، صدمۀ بدنی، منازعه ، فاعل مشخص ، فاعل غیرمشخص مقدمه مادة ١٧٥ قانون مجازات عمومی مصوب ١٣٠٤ در مقام تعیین تکلیف ضرب و جـرح و قتلی که در حین منازعه بین چند نفر صـورت گرفتـه ولـی فاعـل مـشخص آن نیـست پیش بینی کرده بود که در صورت وقوع قتل ، شرکت کنندگان در منازعه به سـه مـاه الـی یک سال و در صورت وقوع ضرب به سه تا شش ماه حبس جنحه ای محکوم میشـوند و مادة ١٧٥ مکرر قانون مزبور الحاقی ١٣١٣/٣/٣ نیز مقرر داشته بود: * دکتر در حقوق جزا و جرم شناسی از دانشگاه تهران ، مدرس دانشگاه «هرگاه در قتل یا ضرب یا جرح عمدی که در غیر مورد منازعـه واقـع شـده دو یـا چند نفر دخالت نمایند بدون اینکه معلوم گردد مرتکب اصلی کدام یکی است ، هـر یک ازمداخله کنندگان در صورت وقوع قتل به سه الی ده سال حبس با اعمال شاقه و در صورت وقوع جرح یا ضرب بر حسب مورد به مجازات هـای مقـرر در مـادة ١٧٢ و یا مادة ١٧٣ محکوم میگردند.
ولی سؤالی که مطرح میشود آن است که آیا ضرب و جرح یا قتل بایـد نـسبت بـه کسانی که در منازعه شرکت دارند صورت بگیرد یا اگر به افراد دیگری هم سرایت کنـد مشمول حکم ماده خواهد بود؟ طبق رأی شمارة ٣١٤- ٣١٨/٢/٢٢ شعبه ٥ دیـوان عـالی کشور اگر در حین نزاع بین دو نفر، کسی به عنوان میانجی وارد شود و ضـربتی یابـد و فوت کند و تشخیص داده نشود که ضربۀ وارد از ناحیۀ کدامیک از آنها بوده است مورد از مصادیق این ماده خواهد بود و طبـق رأی شـمارة ٥٩٧-٣١٩/١٢/٢٤ شـعبه ٥ دیـوان عالی کشور اگر دادگاه فوت مجنی علیه را در حین نزاع تشخیص ولی متهمـان را برابـر مادة ١٧٥ مکرر که در آن هم معلوم نبودن مرتکب شرط است محکوم کند خلاف قانون عمل کرده است .