بدل بلاغی و انواع آن در غزلیات حافظ مقالة

مؤلف: حیدری، علی ؛ رحیمی هرسینی، بهنوش ؛

زبان و ادبیات فارسی پاییز و زمستان 1397 - شماره 85 ، الف (Ministry of Science/ISC (‎21 صفحة - من 33 إلی 53 )

الکلمات المفتاحية: غزلیات حافظ جانشینی بدل بلاغی

خلاصة:

یکی از ویژگیهای سبکی غزل حافظ تکرار بخشی از معنی مصراع نخست در مصراع دوم است. شناخت او از روابط بلاغی و معنایی واژگان به او این امکان را داده که بتواند، بدون گرفتارشدن در قید تکرار لفظی، معنی را تکرار کند. یکی از روشهایی که او را در رسیدن به این هدف یاری بخشیده، جانشینکردن مفاهیم در دو پاره از بیت، با توجه به روابط بلاغی بین آنهاست. مفهوم جایگزین‌شده، علاوه‌براینکه بر مفهوم نخست (مبدل‌منه) یا قسمتی از معنی آن دلالت دارد، معنی اصلی خود را نیز حفظ میکند. این روش را اصطلاحا "بدل بلاغی" نامیده‌ایم. در این پژوهش، روابط مختلفی که میان طرفین جانشینی وجود دارد، با استناد به سه مبحث سنتی معانی، بیان و بدیع در علم بلاغت دستهبندی شده است. نحوه چینش بدلهای بلاغی در ابیات حافظ متنوع است. گاهی چند مفهوم را در بیت جانشین یکدیگر کرده و چندین بدل بلاغی آفریده است. گاهی میان دو مفهوم چندین رابطه بلاغی ایجاد کرده و بر دامنه معنی افزوده است و گاهی نیز یک مفهوم را جایگزین چند مرجع کرده که این ارجاعات متعدد سبب ایهام و چندمعنایی شده است. در ادامه، تعدد و تنوع بدلهای بلاغی در ابیات حافظ، با ذکر نمونههایی، دسته‌بندی و تشریح شده است. بسامد روابط بلاغی در طرفین جانشینی در سه حوزه علم بلاغت به این ترتیب است: معانی 3%، بیان 69% و بدیع 28%. حدود یک‌سوم از ابیات حافظ دارای بدل بلاغی است. این بسامد بالا این شگرد را به‌مثابه یکی از ویژگیهای سبکی حافظ معرفی میکند.

ملخص الجهاز:

بدل بلاغی و انواع آن در غزلیات حافظ علی حیدری بهنوش رحیمی هرسینی چکیده یکی از ویژگی های سبکی غزل حافظ تکرار بخشی از معنی مصراع نخـست در مـصراع دوم است . در این ابیات ، بدل بلاغی وابسته مبدل منه و همچون بدل دستوری از جمله قابل حذف اسـت ، اما در غزلیات حافظ ، نوعی دیگر از بدل بلاغـی مـی یـابیم کـه اسـتقلال دسـتوری دارد، در جمله ای جدا از مبدل منه و مستقل از آن می آید و از جمله حذف کردنی نیست . با توجه به اشعار حافظ ، می توان بدل بلاغـی را چنـین تعریـف کرد: بدل بلاغی جانشینی دو واژه ، یا دو ترکیب یا دو مفهوم در دو پـاره کـلام برمبنـای یـک رابطه بلاغی است ؛ به این صورت که واژه ، ترکیب یا مفهومی که در یک پاره کلام آمده ، در پـاره دیگر، با درنظرگرفتن همان معنی ، با الفاظ دیگری تکرار شود. بـدل بلاغـی بستری برای کنایه سازی در غزلیات حافظ است ، اما نه به طریق متعـارف ؛ چراکـه در کنایـه ملزوم بیان می شود و لازم از آن دریافته می شود، ولی در بدل بلاغی کنایـه و معنـای آن در دو مصراع جانشین یکدیگر می شود. همان طور که اشاره شد، انواع بدل های بلاغی به دو صورت به مبدل منه ارجاع دارند: گاهی با ضمایر اشاره به مبدل منه ارجاع مـستقیم دارنـد و گـاهی این ارجاع پنهان است و رابطه جانشینی واژگان را از روابط بلاغی آنها باید دریافت . تقسیمات بدل بلاغی باتوجه به آرایش طرفین جانشینی حافظ در روش جانشین سازی و آرایش واژگان تنوع ایجاد کرده است .

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول