ملخص الجهاز:
"متأسفانه باید گفت که این بار نیز گاهگاهی این دریا آشفته و این چشمه گلآلود به نظر رسید،به نظر میرسد چیزی که موجب این آشفتگی میشود- گذشته از وسعت کار-دلبستگی و تعلق خاطر بعضی از عزیزان دایرة المعارف به برخی از بزرگان باشد،تا آنجا که گاهی این تعلق تا حد عشقورزی و شیفتگی نیز میرسد چنان که برخی مقالات بوی عاشقانه بودن میدهد تا عاقلانه بودن و واقعنگری،در صورتی که خود آقایان و عزیزان مکرم به خوبی واقفند که نخستین شرط تحقیق عاشق نبودن محقق است و چنان است که امام علی-علیه السلام-میفرماید:«من عشق شیئا امرض قلبه و اعمی بصره».
و در اینجا پیش از آن که سیری در جلد چهارم داشته باشیم،تذکر برخی از آنها شاید بیفایده نباشد: -در جلد اول،(صفحه 38)،به تفصیل از آرامگاه و شخصیت خواجه ربیع سخن گفته و نوشتهاند:«او در جنگ صفین با چهار هزار سپاهی ایرانی به یاری حضرت علی(ع)شتافت و با معاویه به نبرد پرداخت»، حضرت رضا(ع)برای این شخصیت احترامی فراوان قایل بوده و به زیارت قبر او میرفتند».
بسیار بجا بود اگر آن بیت معروف را که کمیت(60-126 ق)در قصاید هاشمیات خویش گفته است،نقل میکردند،آنجا که میگوید: «و قالوا ترابی هواه و رأیه بذلک ادعی فیهم و القب» و ظاهر این است که نخستین اثر مکتوبی که در آن این اصطلاح به کار برده شده همین«هاشمیات»کمیت اسدی است،چنان که از دیگر اصطلاحات خاص شیعی نیز چون تقیه و...
جا داشت به کتاب «الاستشفاء بالتربة الشریفة الحسینیه»نوشته ابو المعالی محمد بن محمد ابراهیم کلباسی اصفهانی(1247-1315 ق)اشارتی میشد که این کار نشده و در میان منابع مقاله هم ذکر نگردیده و در باب الف دایرة المعارف نیز کتاب معرفی نگشته است؛ در حالی که این کتاب تنها کتابی است که در این موضوع به تفصیل بحث کرده است."