خلاصة:
در این مقاله با استفاده از تحلیل روایت از منظر اقناعی، دو مستند سیاسی درباره «انقلاب اسلامی ایران در سال 57»، مورد مطالعه قرار گرفتهاند. مستندهای مورد نظر «به روایت دربار» و «ایران و غرب(قسمت اول)» بهترتیب محصول صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و شبکه بیبیسی میباشند. برای دستیابی به تحلیل روایت این دو مستند سیاسی، به شیوه تحلیل رتوریکی روایی، ده مقوله محوری پیشنهاد شده است. این مقولهها عبارتند از: راوی شخصیتها 3 . نقطه دید 4. فاصله روایی 5. نقطه شروع 6. اطلاعات پیش فرض 7. تسلسل و علیت روایی 8. مانع و تضاد 9. چرخش 10. پایانبندی. استفاده از این مقولهها در تحلیل روایت مستندها به عنوان ابزارهایی نیرومند در ژانر سیاسی، این امکان را میدهد که وجوه و لایههای پنهان ارتباطی برای متقاعد سازی مخاطبان کشف و درک شود. نتایج نشان میدهد کرد که شبکه بیبیسی برای ساخت مستندی سیاسی، «روایت» را بهمثابه یک عمل اقناعی تلقی میکند تا با شیوهای لطیف به ارائه هدف و گفتمان خاص خود برسد. حال آنکه مستند«به روایت دربار» در قالب محصولی از جانب واحد مرکزی خبر، بهواسطة خبرنگاران، تولیدکنندگان، پژوهشگران و تدوینگران خبری تولید شده است و ظرافتهای فیلم مستند که مهمترین آنها روایت است در آن لحاظ نشده است. درواقع در اولویتگذاری تولیدات صداوسیما، مستند و مستندسازی امری تخصصی لحاظ نشده است و سایه تولید خبری بر روی این قالب تلویزیونی مشاهده میشود.
ملخص الجهاز:
با این توضیح شیوه تعریف شاخصهای تحلیل (کنشگران روایت از نظر ژنت)، پس از مطالعه شاخصهای تحلیل روایت از منابع مختلف، به شکل زیر صورت گرفته است: پرینس(1391) پانزده مورد از عناصر تشکیل دهندۀ روایت را در کتاب خود بیان میکند که در برگیرنده: راوی، اطلاعات پیشفرض، اطلاعات صریح و تلویحی، اسلوبهای گفتمان، ترتیب رویدادها، نقطه دید، سرعت روایت، روابط زمانی و مکانی، روابط علی، تغییرات، ربط یا موضوعیت، شخصیت، تجمیع موقعیتها و فعالیتها، درونمایه، روابط کارکردی میباشد.
در فیلم مستند «ایران و غرب» راوی با بیان نقاط ضعف و قوت دو قطب تضاد در روایت (یعنی ایران و غرب) سعی دارد که خود را طرفدار یک گفتمان خاص برای مخاطب نشان ندهد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نقطه دید فیلم «ایران و غرب» در تلاش است که از خود نقطه نظر خاصی ارائه ندهد، از اینرو در انتخاب نام فیلم، شروع روایت و حق دادن به مردم و امام در مقابل ناتوانی و بی کفایتی شاه، سعی شده تا برابری بین دو دیدگاه «ایران و غرب» صورت گیرد، اما هر قدر از زمان فیلم می گذرد و امریکا کشور حق به جانب معرفی می شود و ایران به عنوان سرزمینی که پر شور و حرارت بدون ملاحظه به مقتضیات به پیش میرود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) بحث و نتیجهگیری نتایج تحلیل نشان میدهد در فیلم مستند «ایران و غرب» توجه بیشتری به عناصر روایی برای اقناع مخاطب شده است.
از اینرو در مستند «ایران و غرب» محصول شبکه بیبیسی، روایت یک عمل اقناع تلقی شده که برای رسیدن به هدفی، با بیان خاص به ارائه گفتمان خاص خود صورت گرفته است.