خلاصة:
خداوند در آیه 215 بقره می فرماید: « یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبینَ وَ الْیَتامى وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلیمٌ» مفسران ذیل این آیه نظراتی را مطرح نموده اند که خالی از اشکال نیست. برخی از این نظرات عبارتند از: 1-سؤال پرسشگران مبنی بر چیستی انفاق به نظر علامه طباطبایی به دو دلیل لغو است: الف)نحوۀ پاسخ گویی به سؤال ب)واضح بودن مصداق انفاق2- مراد از خیر در آیه به نظر اکثر مفسران مال است.3- به نظر آیة الله جوادی ترتیب موجود درآیه تنهاترتیب ذکری است و دلالت تقدم قبل بر بعد ندارد. نگارندگان مستندبه ادله، این نظرات را رد مینمایند. برخی از نتایج دست یافته عبارت است از: منظور از خیر در «ما انفقتم من خیر» فقط مال نیست و پاسخ سؤال مذکوردر آیه( «چه چیزی انفاق کنیم») این است که هر فعل خیری، انفاق محسوب میشود؛بنابراین نمیتوان گفت باتوجه به واضح بودن انفاق مال، سؤال پرسشگران لغو است. هم چنین ترتیب مذکور در آیه دلالت بر تقدم قبل بر بعد دارد. لذا اولویت در انفاق به ترتیب والدین، خویشاوندان،یتیم، مسکین و ابن سبیل است.
ملخص الجهاز:
برخي از نتايج دست يافته عبارت است از: منظور از خير در «ما انفقتم من خير» فقط مال نيست و پاسخ سؤال مذکور در آيه («چه چيزي انفاق کنيم ») اين است که هر فعل خيري ، انفاق محسوب مي شود؛ بنابراين نمي توان گفت با توجه به واضح بودن انفاق مال ، سؤال پرسشگران لغو است .
در ارتباط با اين مسئله نظرات مختلفي وجود دارد: ١- علامه مي نويسد: برخي گفته اند به ظاهر ميان سؤال و پاسخ تناسب نيسـت ؛ چون سؤال از چيستي انفاق و پاسخ از مصرف کنندگان انفاق است ولي اين نحـوه ي پاسخ متناسب با حکمت است زيرا واضح است که مال بايد انفاق شود بنابراين سؤال سؤال کنند گان لغو بوده و خداوند به جاي پاسخ سؤال ، مصرف کننـد گـان انفـاق را بيان کرد تا پرسش صحيح را تعليم دهد (طباطبايي ، ١٤١٧، ص ١٦٠).
نيز در آيات زير واژه «شي ء» که دلالت بر مفهومي عام دارد و جنس انفاق را بيان ميکند بيانگر اين است که انفاق شامل هر چيزي مي شود: «َلنَْتناُلوا اْلبِرَّ حَتَّي ُتنْفِقُوا مِمَّاُتحِبُّون َ وَ ماُتنْفِقُوا مِنْ شَي ءٍ فَإِنَّ اللَّهَ ِبهِ عَليم ٌ» (آل عمران /٩٢) «هرگز به (حقيقت ) نيکوکاري نمي رسيد مگر اينکه از آنچه دوست مي داريد، (در راه خدا) انفاق کنيد؛ و آنچه انفاق ميکنيد، خداوند از آن آگاه است » «قُل ْ ِإنَّ رَِّبي َيبْسُط ُ الرِّزْقَِلمَنْ َيشاءُ مِنْ عِبادِهِ وََيقْدِرُ َلهُ وَ ما َأْنفَقْتُمْ مِنْ شَي ءٍ فَهُوَُيخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقين َ» (سبأ/٣٩) «بگو: پروردگارم روزي را براي هر کس بخواهد وسعت مي بخشد، و براي هر کس بخواهد تنگ (و محدود) مي سازد؛ و هر چيزي را (در راه او) انفاق کنيد، عوض آن را مي دهد (و جاي آن را پر ميکند)؛ و او بهترين روزي دهندگان است !» ٢- با توجه به ادله ي فوق ، «خير» در آيه ، تنها منحصر به مال نيست ، و چنانکه بيان شد مفسراني که مراد از خير را مال دانسته اند دليلي براين مدعا بيان نکرده اند.