بررسی موانع و چالش های پژوهش و تولید علم در دانشگاه های علوم پزشکی مقالة

پژوهش حاضر با هدف برررسی موانع و چالش های پژوهش از دیدگاه اعضای هیئت علمی شیراز انجام شده است. نوع پژوهش کاربردی و به روش توصیفی پیمایشی اجرا شده است. جامعه آماری پژوهش را 550 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تشکیل می داد که با استفاده از نمونه گیری طبقه ای از 227 نفر نظرسنجی شد. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته شامل 75 پرسش با مقیاس چهار گزینه ای لیکرت در 10 حیطه موانع راهبردی، آموزشی، سیاسی، مالی، امکاناتی، حرفه ای، علمی، فردی، فرهنگی ـ اجتماعی، مدیریتی سازمانی و پرسش های باز پاسخ طراحی شد. و به سه پرسش اصلی پرداخته شد: 1) از دیدگاه اعضای هیئت علمی کدام یک از موانع ده گانه بر فعالیت های تحقیقاتی موثرند؟؛ 2) آیا نوع نگرش اعضای هیئت علمی در مورد موانع ده گانه بر میزان فعالیت های پژوهشی آنها تاثیر دارد؟ و 3) آیا بین دیدگاه های اعضای هیئت علمی به تفکیک متغیرهای جنسیت، مرتبه علمی، رشته تحصیلی، دانشکده محل خدمت، داشتن مسئولیت اجرایی و سابقه خدمت تفاوت معنی داری وجود دارد؟ بر اساس نتایج به دست آمده وجود کلیه موانع در فعالیت های تحقیقاتی از دیدگاه اعضای هیئت علمی تایید شد. موانع مالی بیشترین و موانع سیاسی کمترین میانگین را به خود اختصاص داد اما نگرش اعضای هیئت علمی در مورد موانع یادشده بر میزان فعالیت های تحقیقاتی آنها تاثیری نداشت. همچنین بین دیدگاه اعضای هیئت علمی به تفکیک جنسیت، مرتبه علمی، رشته تحصیلی، دانشکده و مسئولیت اجرایی تفاوت معناداری وجود داشت. اما در مورد سابقه خدمت تفاوتی مشاهده نشد. حاصل ترکیب خطی بین متغیر های وابسته و مستقل و تحلیل کمی و کیفی ترکیب های خطی به دست آمده نشان داد، موانع ده گانه از طریق متغیر های میانجی ـ «بینش مدیریتی»، «روابط و نگرش های انسانی» و «توانمندی پژوهشی» بر فعالیت های تحقیقاتی موثرند. به نظر می رسد بیشترین موانع موجود متاثر از ابعاد علمی، روابط انسانی و نگرش ها هستند. بر این اساس، رفع موانع پژوهش در دانشگاه بیش از هر چیز متاثر از آموزش و توانمندسازی علمی، فرهنگ سازی و اصلاح نگرش ها و بهبود روابط انسانی در سطح فرد، دانشگاه و عوامل پیرامونی دانشگاه است.

آزمون لامبدای ویلکز با سطح معناداری کمتر از ٠/٠٥درصد نشان داد متغیر جنسیت بر ترکیـب خطـی موانـع تـأثیر داشـته اسـت 25 نتایج آزمون پرسش سوم تحقیق آیا بین دیدگاه اعضای هیئت علمی در مورد موانع فعالیت های تحقیقاتی به تفکیک جنسیت ، مرتبه علمی ، نـوع دانشـکده، رشته تحصیلی ، داشتن مسئولیت اجرایی و سابقه خدمت تفاوت معناداری وجود دارد؟ نتایج بررسی دیدگاه افراد به تفکیک متغیرهای زمینه ای با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چند متغیره بدین شرح بود: * جنسیت و موانع ده گانه : بین دیـدگاه اعضـای هیئـت علمـی نمونـه تحقیـق ، در مـورد موانـع فرهنگـی ـ اجتمـاعی ، حرفه ای، سیاسی ، فردی و مدیریتی سازمانی به تفکیک جنسیت تفاوت معناداری مشاهده شد (٠/٠٥> (٠/٠٥> Pvalue) و بر اساس R به دست آمده این تأثیر بیشتر از جنس موانع فرهنگی ـ اجتماعی و بـه میـزان ٨/١ درصـد است . نیمرخ تأثیر متغیر جنسیت بر ترکیب خطی بین موانع فعالیت های پژوهشی (رجوع شود به تصویر صفحه) بر اساس نتایج آزمون T مستقل ، در بررسی تفاوت بین گروهی به تفکیک جنسـیت ، نتـایج نشـان داد، میـانگین توافـق در مورد موانـع فرهنگـی ـ اجتمـاعی (٠/٠١> Pvalue)، حرفـه ای (٠/٠١> Pvalue)، سیاسـی (٠/٠١> Pvalue)، فـردی (٠/٠١> Pvalue) و مدیریتی سازمانی (٠/٠٥> Pvalue)، به طور معناداری در زنان بیشتر از مردان مشاهده شده اسـت . نتایج آزمون تعقیبی توکی در بررسی بین گروهی موانع فعالیت های پژوهشی از دیـدگاه 26 اعضای هیئت علمی به تفکیک دانشکده، نیز نشان داد دانشکده دندانپزشکی به طور معناداری میانگین موانع فعالیـت هـای تحقیقاتی را بیشتر نشان داده شده است .