استقلال نهادی دانشگاه‌های دولتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران مقالة

در این تحقیق توصیفی و اکتشافی سعی می شود ویژگی های برجسته استقلال نهادی دانشگاه های دولتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به دست آید. برای جمع آوری اطلاعات، علاوه بر بررسی مدارک حقوقی از مصاحبه و پرسشنامه نیز استفاده شده است. نمونه آماری آن عبارت است از مدیران ارشد نظام آموزش عالی ایران و گروه متخصصین (مدیریت آموزش عالی، تعلیم و تربیت و مدیریت دولتی). نتایج نشان می دهد که دخالت قابل توجه دولت در حیطه های هفت گانه استقلال دانشگاهی به ترتیب از کمتر به بیشتر عبارت است از: 1ـ حیطه تحقیق و انتشار، 2ـ برنامه درسی و تدریس، 3- استانداردهای علمی، 4ـ امور کارکنان، 5ـ امور حکمرانی، 6ـ امور اداری و مالی، 7ـ امور دانشجویان. ضمنا دخالت دولت در این حیطه ها خیلی زیاد ارزیابی گردید. همچنین یافته های تحقیق نشان می دهند که مهم ترین عامل موثر در اداره دانشگاه های ایران از بین قدرت آکادمیکی، تصمیمات سیاسی، مقررات اداری و بازار، مقررات اداری است و استقلال موجود آن عمدتا فرایندی است تا اساسی.

1 بررسی یافته ها نشان می دهد که دولت در شش مورد از چهارده مورد از مواضع تصمیم گیری دخالت قابل توجه مینماید که یا مجوز قانونی برای دخالت وجود ندارد و یا از زمان تصویب برنامه چهارم توسعه در سال ١٣٨٣ که امکان افزایش اختیارات دانشگاه ها را فراهم آورد، راهکارها و آئین نامه های مربوط به تفویض اختیارات پیش بینی شده به دانشگاه ها را فراهم نیاورده است و عملا دانشگاه ها را بر اساس قوانین و مقررات محدودکننده پیش از تصویب برنامه چهارم توسعه اداره مینماید. با بررسی قوانین و مقررات مربوط به آموزش عالی ایران مشخص گردید که برای چهل ویک مورد از چهل وشش مورد موضع تصمیم گیری قانون وضع شده است و برای پنج مورد دیگر که عبارت اند از ١-روش تدریس ، ٢-روش امتحان ، ٣-انتخاب کتاب درسی، ٤-موضوعات تحقیقی خاص ، ٥- تعیین اولویت های پژوهشی قانونی یافت نشد. با نگاهی به بند ٢ قانون اهداف ، وظایف و تشکیلات وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری مصوب سال ١٣٨٣ مجلس شورای اسلامی که درباره اداره امور دانشگاه ها تدوین شده است ملاحظه می شود موضوعاتی از قبیل برنامه ریزی در مورد گسترش دانشگاه ها، تعیین ضوابط ، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی، صدور مجوز انجمن های علمی، تأیید اساسنامه و صدور مجوز تأسیس انجمن ها و تشکل های دانشجویان و دانش آموختگان ، تعیین صلاحیت و صدور احکام هیئت ممیزه ، تعیین ضوابط ارزشیابی علمی مدارک فارغ التحصیلان از وظایف وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری است .