خلاصة:
آیینها از مهمترین کنشها و ارجمندترین میراثهای انسانی برجامانده و جاری در جوامع هستند. نخلگردانی، آیین کهن ایرانی که با ورود اسلام به ایران در ادامة حیات خویش، رنگ و بوی شیعی به خود گرفته، آیینی همچنان زنده و پویا و گنجینهای غنی برای شناخت بخشی از فرهنگ ایرانیان است. اشیاء از ملزومات و اجزاء اساسی برگزاری بعضی از این آیینها هستند. نخلها، اشیاء محوری در برگزاری آیین نخلگردانی، به عنوان آثار فرهنگی و تاریخی و بخشی از میراث ملموس و منقول، اشیائی ارجمند و شایستة حفاظت و احترامند. پیشدرآمد این حفاظت، شناخت ویژگیها، ارزشها و کارکردهای این آثار است. هدف از این پژوهش شناخت کارکردهای نخل به عنوان یک شیء آیینی در آیین نخلگردانی است. مواد پژوهش با استناد به منابع مکتوب، مشاهدات میدانی و مصاحبه فراهم شده است و یافتههای پژوهش نشان میدهد که نخل در جایگاه یک شیء آیینی و به عنوان یک اثر فرهنگی، دارای کارکردهای اعتقادی، نمادین و یادمانی بوده و انتقالدهندة دانش بومی و حامل سنتها و آداب سنتی است.
ملخص الجهاز:
مواد پژوهش با استناد به منابع مکتوب ، مشاهدات میدانی و مصاحبه فراهم شده است و یافته های پژوهش نشان میدهد که نخل در جایگاه یک شیء آیینی و به عنوان یک اثر فرهنگی، دارای کارکردهای اعتقادی، نمادین و یادمانی بوده و انتقال دهنده دانش بومی و حامل سنت ها و آداب سنتی است .
١. این مقاله برآمده از رسالۀ دکتری عادله محتشم ، «با عنوان تبیین رویکردهای نظری در حفاظت از اشیاء آیینی در آیین های زنده مبتنی بر ارزش شناسی، مطالعۀ موردی: نخل در آیین نخل گردانی در حوزه جغرافیایی- فرهنگی کویر یزد» به راهنمایی دکتر صمد سامانیان در دانشگاه هنر تهران است .
بخش بزرگی از اطلاعات درباره آیین نخل گردانی و کمابیش تمامی اطلاعات مربوط به نخل ، دانش بومی ساخت آن ، آداب و کنش های سنتی آیین ورزان و استادکاران نخل ساز و دیگر اطلاعات پیرامون کالبد آن بخشی از سنت شفاهی جامعۀ آیین ورز بوده و کمتر به صورت مکتوب در دست است .
اشیاء ساخته شده به روش های سنتی مضامین بسیاری را درباره آداب ، روش ها، و مواد به کاررفته در ساخت در خود جای داده اند و در این میان نخل ها حامل بخشی از دانش بومی ساخت اشیاء چوبی در جامعۀ آیین آورز خود هستند.
(10797-10801 نخل در جایگاه یک شیء آیینی حامل و برانگیزاننده برای پایایی بعضی سنت ها و آداب و کنش های سنتی در جامعۀ آیین ورز است .