خلاصة:
یکی از مهمترین اتفاقاتی که در قرن گذشته بهوقوع پیوسته و در قرن حاضر نیز ادامه دارد، نهضت تولید مستندات و مکتوبات علمی در حیطههای مختلف است. اما، آنچه در اینمیان از اهمیت بسزایی برخوردار است، روش و میزان بهرهگیری از این مستندات است. "مرور نظاممند" از مهمترین روشهایی است که برای استفاده از مستندات علمی تولیدشده در کانون توجه پژوهشگران قرار گرفتهاست، اما بهکارگیری اینروش در بین پژوهشگران علوم اجتماعی و فرهنگی در ایران بسیار محدود بودهاست. اینموضوع غالبا ناشی از ناآشنایی پژوهشگران با جنبههای روششناختی مرور نظاممند و نیز فقدان انباشت مقالات و مستندات در حوزهها و موضوعات این قلمرو است.
مقالة حاضر، با اشاره به انواع مرور و تفاوتهای آنها، روش مرور نظاممند را معرفی میکند، اهمیت آن را برای پژوهشگران و سیاستگذاران اجتماعی و فرهنگی توضیح میدهد، محدودیتهای آن را به بحث میگذارد، تا باب چنین مباحثی گشوده شود و کمبودی که در اینزمینه وجود دارد تا حدی جبران شود. سپس، 52 مقالة علمیـ پژوهشی فارسی نمایهشده در حوزة علوم اجتماعی و فرهنگی را، که از روش مرور نظاممند و فراتحلیل استفاده کردهاند، نقد و ارزیابی میکند. ارزیابی برمبنای سهملاک اساسی اینروش، یعنی جامعیت، شفافیت، و سازمانیافتگی، انجام شدهاست. نتایج ارزیابی حاکی از آن است که اغلب مقالات تحت بررسی بهطور معناداری به اصول اساسی مرور نظاممند وفادار نبودهاند که علت آن غالبا آشنایی ناکافی با مسائل روششناختی است. هدفها، کارآیی، نحوة انجام آن را تشریح میکند، و درنهایت، مسائل و محدودیتهای آن را به بحث میگذارد، تا باب چنین مباحثی گشوده شود و کمبودی که در اینزمینه وجود دارد تا حدی جبران شود. سپس، 52 مقالة علمی پژوهشی فارسی نمایهشده در حوزة علوم اجتماعی و فرهنگی را، که از روش مرور نظاممند و
فراتحلیل استفاده کردهاند، نقد و ارزیابی میکند. ارزیابی برمبنای سه ملاک اساسی این روش، یعنی جامعیت، شفافیت، و سازمانیافتگی، انجام شدهاست. نتایج ارزیابی حاکی از آن است که اغلب مقالات تحت بررسی بهطور معناداری به اصول اساسی مرور نظام مند وفادار نبوده اند که علت آن غالبا آشنایی ناکافی با مسائل روش شناختی است.
ملخص الجهاز:
1 Chinchilli 2 Review 3 Grant 4 Light 5 Glass 6 Rosenthal 7 Jackson 8 Cooper 9 Cochrane Collaboration ١٣٧ مرور نظام مند عبارت است از بررسی شواهد پیرامون پرسشی که بـه گونـه ای واضـح تـدوین شده است .
چاپ شدن مقوله ای است که مطالعه را از وضعیت خاکستری خارج می کند، اما بحث انتشار و دسترسی دیگران به آن ، چیز دیگری است که با توجه به کیفیت مقاله ، شهرت نویسنده ، اعتبار مرکز علمی ای که تحقیق در آنجا یا با پشتیبانی مالی آن انجام شده و عوامل دیگر، فرق می کند و همۀ این مسائل مرور نظام مند را با مقداری اریبی مواجه می کند که در ادامه به برخی از آنها خواهیم پرداخت .
اگر تحقیقات انتشاریافته در مجلۀ نمایه شده ، به طور نظام مند، با تحقیقاتی که در مجلات نمایه نشده منتشر شده اند متفاوت باشد (برای مثال ، اگر محتمل تر باشد که یافته های مثبت در مجلات نمایه شده ارائه شوند)، ممکن است مرور موردنظر با جست وجوی بانک های اطلاعات الکترونیکی اصلی با اریبی همراه شود (پتیکریو٣ و همکاران ، ٢٠٠٦: ٢٣٤).
با وجود ارزش و اهمیتی که این روش دارد، همان طور که بررسی و ارزیابی این مقاله نشان داد، پژوهش هایی که با روش مرور نظام مند در حوزة فرهنگیـ اجتماعی در ایران انجام و منتشر شده اند، ازنظر اجرای دقیق اصول روش شناختی و معیارها و پروتکل های این روش ، با ضعف و نقصان زیادی روبه رو هستند و درصد زیادی از آنها معیارها را رعایت نکرده اند.