خلاصة:
طرح مسکن مهر در ایران بزرگترین اقدام مداخلهای دولت در حوزة مسکن پس از انقلاب اسلامی شناخته میشود که با هدف کمک به تأمین مسکن اقشار کمدرآمد اجرا شده است. از آنجا که مطالعة ارتباط میان نتایج سیاستگذاریهای ساخت و تولید مسکن انبوه و مناسبات اجتماعی حاصل از آن در ایران چندان مدنظر قرار نگرفته است، پژوهش حاضر مطالعهای جدید محسوب میشود. هدف این مقاله، پاسخهای احتمالی به این پرسش است که زیستن در مسکن مهر چه تجربهها و پیامدهای اجتماعی دارد. این پژوهش اکتشافی با رویکردی کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون، به تجزیه و تحلیل دادهها پرداخته است. دادهها بهکمک مصاحبههای عمیق نیمهساختاریافته با ساکنان مسکن مهرشهر جدید صدرا جمعآوری شدهاند. یافتههای پژوهش شامل پنج مضمون اصلی فضای اردوگاهی، احساس طردشدگی، بیاعتمادی نهادی، تقابل فرهنگی و برچسب «مسکن مهری» هستند. نتایج نشان میدهد دولت در پروژة مسکن مهر بهواسطة نوع فضایی که تولید کرده، شرایط بازتعریف ساکنان مسکن مهر را بهوجود آورده است. بازتعریف صورتگرفته موجب برساخت برچسب مسکن مهری شده است که با عناصری از احساس طرد، تحقیر و تبعیض، زمینة تشدید و بازتولید نابرابری اجتماعی را فراهم کرده است. بیم آن میرود که این بازتعریف طی فرایند نهادینهشدن، شکاف اجتماعی-فضایی میان ساکنان شهرهای جدید را بیشتر کند.
Mehr Housing Project is known as the most extensive intervention of government in housing development after the Islamic revolution in Iran. The goal was to provide about 2 million affordable housing for low-income groups or nine percent of urban population. The policy seemed to seek to improve the housing situation of low-income groups. However, the relationship between housing development policies and social practices, resulting from those policies, has not been adequately explored so far. The purpose of the study, therefore, is to address the lived experiences of inhabitants in Mehr Housing areas precisely. Moreover, the paper aims to answer the following questions: by living in such housing, what experiences could we explore in the life of those inhabitants? And how experiences could be linked to the social inequalities? This research employs an exploratory orientation, which is based on a qualitative approach and data analyzing also is conducted through a thematic technique. Our data were collected by in-depth semi-structured interviews with some residents of Mehr housing in the Sadra new town near Shiraz, Iran. The findings of this study consist of five main themes including (a) the feeling of living in a camp; (b) the feelings of rejection and exclusion; (c) institutional distrust; (d) cultural confrontation and stigma. Our thematic findings are supported by the reality of low-quality architecture and the scarcity of residential facilities. This situation will lead to a polarized social and spatial city. A different result from what was propagated by the government.
ملخص الجهاز:
از آنجا که مطالعۀ ارتباط ميان نتايج سياست گذاري هاي ساخت و توليد مسکن انبوه و مناسبات اجتماعي حاصل از آن در ايران چندان مدنظر قرار نگرفته است ، پژوهش حاضر مطالعه اي جديد محسوب مي شود.
علاءالديني و جمشيدي نسب (١٣٩٥) در «مسکن مهر و حق به شهر جماعت هاي جديد: مطالعۀ موردي پروژة پرند» با رويکردي کيفي مسئلۀ مفهوم عدالت را در ارتباط با سياست گذاري هاي دولت در حوزة مسکن بررسي کردند و نتيجه گرفتند که تأمين سرپناه ارزان قيمت در حومۀ شهر الزاما تأمين کنندة عدالت نيست و ممکن است بر ميزان برخورداري بهره بران از حق به شهر اثر منفي بگذارد؛ براي نمونه ممکن است در قبال بهره مندي از سرپناه ملکي، فرصت هاي اشتغال براي بسياري از آنان کاهش يابد.
در چند پژوهش ديگر نيز در کنار پرداختن به ابعاد مختلف مسکن هاي مهر، به فرهنگ ساکنان و مشکلات ناشي از تفاوت ها و تقابل هاي فرهنگي توجه شده است ؛ براي مثال علي سلطاني و همکاران (١٣٩٣) در «تحليلي بر ويژگي هاي اقتصادي-اجتماعي مسکن مهر؛ مطالعۀ موردي شهرهاي شيراز، فيروزآباد، آباده ، نورآباد و استهبان » دريافتند که کمتر از يک سوم ساکنان ، سابقۀ سکونت در واحدهاي آپارتماني داشته اند که همين موضوع براي بيشتر آن ها چالش هاي جديدي ايجاد کرده است .
فرايند پژوهش با توجه به استفاده از رويکرد کيفي در اين پژوهش و نوع تکنيک جمع آوري داده ها، به ويژه براي مشخص شدن چگونگي مصاحبه ها، مکان و فضاي مناسب ، خصوصيات افراد و کيفيت پرسش ها، مطالب فوق با صاحب نظران حوزة علوم اجتماعي در ميان گذاشته شد و اين نتيجه به دست آمد که فرايند پژوهش از شرکت عمران شهر صدرا به عنوان متولي مسکن هاي مهر آغاز شود.