خلاصة:
دوران امامت امام سجاد (ع) یکی از مبهمترین دوران فعالیت ائمه (ع) بشمار میرود. این دوران از
یکسو به علت فشار سیاسی آل زبیر در حجاز و تسلط و فشار مروانیان در شام و از سوی دیگر نفاق
و دورویی مردم عراق بهعنوان کانون شیعه از تاریکترین آدوار حیات شیعه محسوب میشود که این
مسئله باعث تاکید موکد امام سجاد (ع) بر امر تقیه شد. این امر موجب شد تا قیامهای شیعی توابین
و مختار در نگاه عامه مردم بهعنوان قیامهای که مورد تائید امام سجاد (ع) نیست بیان شود درحالی که
شعار و اسلوب قیامهای توابین و مختار رضای آل محمد (ص) و خونخواهی اهلبیت (ع) بود و امام
سجاد این قیامها را بهصورت پنهانی و تائید آنها را با سخنانی دوپهلو و هوشمندانه مدیریت میکردند.
این مقاله باهدف بررسی و تحلیل رویکرد متقابل امام سجاد (ع) و قیامهای مختار و توابین سازمانیافته . ۱۷
است. همچنین پژوهش حاضر با روش تاریخی بر پایهی منابع کتابخانهای است که پس از ارزیابی
دادههای تاریخی و تجزیهوتحلیل, به سازماندهی و استنتاج از آن پرداخته است.
ملخص الجهاز:
نکته حائز اهمیت در این مطلب وقوع دو قیام شیعی توابین و مختار است که به علت فشار سیاسی و خفقان اجتماعی با ابهام رابطه متقابل و موضع امام سجاد (ع) بهعنوان زعیم تشیع در برابر آنها روبرو است.
» (ابن سعد، 1990: 5/ 329) آن حضرت با توجه به شرایط خفقانآوری که آل زبیر در حجاز و امویان در شام و عراق ایجاد کرده بودند، تقیه را برای شیعه لازم میدانست و برای نهادینه شدن این اصل در میان شیعیان آن را از واجبات معرفی میکرد و ایشان میفرمود: «خداوند هر گناهی را از مؤمن میآمرزد و او را در دنیا و آخرت پاک و پاکیزه میسازد غیر از دو گناه، یکی ترک تقیه و دیگری ضایع کردن حقوق برادران دینی.
سلیمان بعد از واقعه کربلا پشیمان شد و به همراه چهار تن از بزرگان شیعه به نامهای مسیب بن نجبه فزاری، عبد الله بن سعد ازدی، عبد الله بن وال و رفاعه بن شداد که همه از یاران امام علی (ع) بودند، ضمن اظهار ندامت راه نجات و توبه را قیام برای خونخواهی امام حسین (ع) و کشته شدن در این راه میدانستند.
این شواهد شاید از منظر تحلیل گران بهعنوان حجت پذیرفته نباشد ولی یکسوال میتواند آنها را مجاب کند و اینکه، اگر مختار دعوت خود را برای محمد حنفیه و امامت او تبلیغ میکرد پس چرا او زعیم اهلبیت (ع) و خونخواه امام حسین (ع) را امام سجاد (ع) میداند و کمکهای مالی خود و خبر انتقام از قاتلین کربلا را برای امام سجاد (ع) ارسال میکند و رضایت و خشنودی آن حضرت را شایسته سجده و شکر میداند؟ موضع ائمه و بخصوص امام سجاد (ع) نیز در قبال مختار و اقدام او سازنده و تأییدکننده است.