خلاصة:
ایران کشوری است با سابقه طولانی، شرایط سیاسی و اجتماعی خاص و موقعیت جغرافیایی و طبیعی ویژه که در تمام شئون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن تاثیر نهاده و آنها را در مسیر معینی سوق داده اند،
نظام های بهره برداری کشاورزی ایران نیز در طول تاریخ خود از این تاثیرات برکنار نمانده و تحت تاثیر این
عوامل و شرایط، تغییرات زیادی به خود دیدهاند. برخی از این عوامل عبارتند از: کمبود آب در سرزمین
ایران و ضرورت تامین آن به شیوه های مختلف مانند: حفر قنات، ایجاد سدها، بندها و نگهداری آنها و در
نتیجه دخالت دولت ها، در اداره امور آب و آبیاری به دلیل ناتوانی مردم در تامین آن، به تمرکز قدرت و
استبداد تاریخی منجر شده است. موقعیت سوق الجیشی ایران، یعنی قرار گرفتن این سرزمین در جوار محل سکونت اقوام و قبایل مختلف، باعث شده است پیوسته از سوی آنان مورد حمله و تاخت و تاز قرار گیرد و ناامن و نابسامان باشد. با این نگرش، نظام بهره برداری عبارت است از: نحوه برداشت محصول از زمین با
استفاده از شیوه های معین و فنآوری مشخص که دارای سطح معینی از توسعه است.
ملخص الجهاز:
هدف اساسي از ايجاد شرکت هاي کشت و صنعت در اغاز کار عبارت بود از اجراي سياست افزايش محصولات کشاورزي در واحدهاي بزرگ ماشيني و فراهم کردن امکانات براي حداکثر استفاده از منابع آب سدهاي کشور در اراضي واقع در حفره آبياري آنها، اين واحدها بايد بيش از ٥٠٠٠ هکتار وسعت داشته باشند تا با کارآيي بيشتر و حداکثر استفاده از ماشين آلات کشاورزي بازده داشته باشند (ساعدلو، ١٣٥٧، ص ٦٤).
در هر منطقه اي که امکانات کشاورزي ماشيني فراهم بود دولت به منظور ايجاد واحدهاي کشت و صنعت ، زمين هاي دهقانان را با قيمت کم خريداري ميکرد و به سرمايه داران وابسته به شرکت هاي خارجي اجاره ميداد اين شرکت ها هزاران هکتار از مرغوبترين اراضي کشاورزي ايران را به صورت اجاره در اختيار گرفته ، از تسهيلات و خدمات رايگان دولتي در سطح وسيع استفاده ميکردند.
٣- بهره برداري مبتني بر توليد تعاوني واحدهاي بهره برداري تعاوني به واحدهايي اطلاق ميشود که چه در دوره پيش از اصلاحات ارضي ، چه در سال هاي پس از آن تا انقلاب و چه در دوران پس از پيروزي انقلاب اسلامي، به صورت جمعي و به شکلي از اشکال تعاوني و اغلب با فشار يا حمايت دولت در روستاها شکل يافته و به توليد کشاورزي پرداخته اند، سه شکل اساسي اين واحدها را در روستاهاي کشور بررسي مي کنيم : ٨٠ / مطالعات حقوق .