خلاصة:
عصر قاجار یکی از دوره های مهم تاریخ ایران است، به دلیل آن که در این دوره وقایع گوناگون و مهمی در تاریخ ایران و جهان روی داد. ایرانیان در این دوران از طریق مسافرت هایی که به غرب انجام دادند، با تمدن جدید غرب آشنا شدند و در برابر پیشرفت آن دچار حیرت و سردرگمی گشتند. این پژوهش به پاسخ گویی بدین پرسش می پردازد که، نظام های حکومتی غرب در سفرنامه های ایرانی عصر قاجار چگونه توصیف گردیده و دارای چه مشخصه هایی هستند؟
از نخستین نشانه های تمدن جدید که نظر ایرانیان را جلب کرد، نهادهای مدنی جدید، نظام های سیاسی جدیدی همچون «سلطنت مشروطه» و «جمهوری» و مفاهیم سیاسی و اجتماعی جدیدی چون «قانون»، «آزادی»، «انتخابات»، «مجلس» و ... بود. آنان در صدد مقایسه این نظام ها با نظام سیاسی موجود در ایران برآمدند. این افراد در برابر پیشرفت های دموکراتیک غرب دچار شگفتی شدند و جامعه خود را در قیاس با آن عقب افتاده یافتند و حاصل مشاهدات، حیرت و سرگردانی خود از تمدن غرب را در قالب سفرنامه هایی به ایران انتقال دادند. بر اساس این برداشت ها و توصیف ها می توان تفاوت های زیادی بین نظام استبدادی و مطلقه سلطنتی حاکم بر ایران عصر قاجار و ساختار دموکراتیک حاکم بر غرب مشاهده کرد. آشنایی ایرانیان با تمدن جدید مقدمات اخذ برخی از مظاهر تمدنی غرب را فراهم نمود. در این مقاله، درصدد بررسی نظام های حکومتی غرب از دیدگاه سفرنامه نویسان ایرانی عصر قاجار برآمده ایم.