خلاصة:
مقاله پیش رو در صدد تبیین چیستی» چرایی و چگونگی آموزش پژوهشمحور و
راهکارهای اجرایی آن در حوزههای علمیه است. آموزش پژوهش محور یا پژوهش گراء در مقابل
روش سنتی استادمحور و منفعل قرار داشته و مبتنی بر مسئلهمحوری و رویکرد فعّال در فرایند
تدریس است» و هدف آن تربیت پژوهشگر و تحلیل گر توانمند بجای یادگیرنده منفعل است. با
توجه به رسالت حوزه علمیه و جایگاه بیبدیل آن در تولید دانش و پاسخ گویی به نیازهای فکری
و گرهگشایی از معضلات پیش روی جامعه اسلامی» تربیت پژوهشگران توانمند برای عهدهداری
این رسالت» امری ضروری است. این امر زمانی میسر خواهد بود که نظام آموزشی حوزه»
پژوهش محور بوده» این رویکرد در تاروپود نظام آموزشی حوزه تنیده شده باشد. این تحقیق»
ابتدا بر اساس تعاریف و تلقیهای گوناگون از مفهوم آموزش پژوهشمحور و نیز با تجزیه هر
یک از واژگان (آموزش» پژوهش» توانایی پژوهشی) و نیز استخراج مولفههای اساسی هر
یک از این واژگان» تعریف مختاری از آموزش پژوهشمحور ارائه کرده است. سپس با
تحلیل و استدلال منطقی» به تبیین ضرورت نگاه سیستماتیکک» طولی» همراستا و مکمل به دو
مقوله آموزش و پژوهش پرداخته است. در نهایت» پس از احصای موّلفههای اصلی نظام
آموزشی با ویژگی پژوهش محوری و با استقرای برخی عناصر اصلی و ممکن که میتواند در
پژوهش محور کردن نظام آموزشی موثر واقع شوند» راهکارهایی را معرفی کرده و نقش هر
یک از آنها را در تدوین نظام آموزش پژوهشمحور توصیف کرده است؛ از جمله آنها:
مهندسی اهداف آموزش پژوهشمحور» تغییر رویکرد از یاددهی به یادگیری» فقّال شدن و
شاگردمحور شدن روش تدریس) اشراب مسائل و نیازهای اجتماعی در متن برنامههای آموزشی»
بازطراحی نظام ارزشیایی و متناسبسازی آن با رویکرد آموزش پژوهشمحور و غیره.
ملخص الجهاز:
در نهايت ، پس از احصاي مؤلفه هاي اصلي نظام آموزشي با ويژگي پژوهش محوري و با استقراي برخي عناصر اصلي و ممکن که ميتواند در پژوهش محور کردن نظام آموزشي مؤثر واقع شوند، راهکارهايي را معرفي کرده و نقش هر يک از آن ها را در تدوين نظام آموزش پژوهش محور توصيف کرده است ؛ از جمله آنها: مهندسي اهداف آموزش پژوهش محور، تغيير رويکرد از ياددهي به يادگيري، فعّال شدن و شاگردمحور شدن روش تدريس ، اشراب مسائل و نيازهاي اجتماعي در متن برنامه هاي آموزشي، بازطراحي نظام ارزشيابي و متناسب سازي آن با رويکرد آموزش پژوهش محور و غيره .
شکي نيست که دست يابي به چنين نتيجه اي، زماني امکان پذير است که حوزه علميه بتواند نيروهاي انساني توانمندي در امر پژوهش تربيت کند که از دانش و مهارت شناختي و رفتاري لازم براي فعّاليت هاي پژوهشي برخوردار باشند.
برخي از مهمترين مشکلات بر سر راه اجرايي شدن روند آموزش پژوهش محور عبارت است از: ابهام در ماهيت آموزش پژوهش محور، فقدان نظريه علمي پشتيبان آن ، عدم ارائه راهکارهايي عملي در عرض برنامه هاي آموزشي، نبود نيروهاي توانمند براي اجراي آن ، نبود محتوا و دانش لازم و طبقه - بندي شده براي ارائه در سطوح مختلف -با توجه به تنوع مخاطبين و سطوح متفاوت آنها- و مهم تر از همه اين موارد، فقدان مواجهه سيستمي و نظام مند در تحليل آن .