خلاصة:
زمین سیستمی پویاست که تغییر و تحول از جمله ویژگیهای آن است. نیروهای درونی زمین در قالب فرآیندهای نئوتکتونیک موجب تشکیل ناهمواری میشوند و لندفرمهای اصلی را فراهم میآورند، به همین جهت ارزیابی و بررسی فرآیندهای تکتونیکی فعّال و اثرات ناشی از آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. پدیدههایی که درنئوتکتونیک مطالعه میشود شامل تمام عوامل، فرایندها و عملکردهای ناشی از فعّالیّتهای جدید زمین و اشکال ایجاد شده توسط این فعّالیّتها است. پژوهش حاضر، بررسی فعّالیّت نئوتکتونیکی در حوضه آبریز قلعهچای است که شامل بخشی از ارتفاعات غربی کوه سهند میباشد. برای دستیابی به اهداف تحقیق، از شاخصهای مورفومتری استفاده شده است که شامل: نسبت شکل حوضه زهکشی (BS)، شاخص عدم تقارن حوضه زهکشی (Af)، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن (Vf) و تراکم زهکشی (D)، میباشد که بر اساس محاسبات صورت گرفته BS 20/3، AF 27/39، D میزان بالای تراکم وVF فعّالیّت زمینساختی از نوع فعال را نشان میدهند که میتوان حوضهی قلعه چای را با فعالیتهای تکتونیکی نسبتا فعال در نظر گرفت.
ملخص الجهاز:
براي دستيابي به اهداف پژوهش ، از شاخص هاي مورفومتري استفاده شده است که شامل : نسبت شکل حوضه زهکشي (BS)، شاخص عدم تقارن حوضه زهکشي (Af)، نسبت پهناي کف دره به ارتفاع آن (Vf) و تراکم زهکشي (D)، ميباشد که بر اساس محاسبات صورت گرفته BS ٣/٢٠، AF ٣٩/٢٧، D ميزان بالاي تراکم و VF فعّالّيت زمين ساختي از نوع فعال را نشان مي دهند که ميتوان حوضه ي قلعه چاي را با فعاليت هاي تکتونيکي نسبتاً فعال در نظر گرفت .
1 Tectonic Geomorphology اصلي ترين شبکه ي هيدروگرافي و تنها جريان عمده در داخل حوضه رودخانه ي قلعه چاي به طول تقريبي ٦٠ کيلومتر است که از دامنه هاي جنوب غربي سهند يعني ارتف هاي ٣٣٦٠ متري کوه ميدان داغ سرچشمه مي گيرد.
شاخص AF که نمايانگر عدم تقارن حوضه مورد مطالعه است ؛ بر طبق محاسبات صورت گرفته منطقه از نظر تکتونيکي نيمه فعال مي باشد و ميزان فعّاليّت هاي تکتونيکي در ساحل چپ آبراهه اصلي بيشتر از سمت راست است که نشانگر طول بيشتر زهکشي هاي فرعي در اين سمت مي باشد.
در اين پژوهش طول آبراهه ها در حوضه ي قلعه چاي در دو دامنه ي شمال غربي و جنوب شرق وز به صورت جدا و در نهايت براي کل حوضه محاسبه شد نتايج بررسي هاي انجام شده براي دامنه ي جنوب شرق وز (١/٩٨)، دامنه ي شمال غربي (١/٧٨) و کل حوضه (١/٨٥) را نشان مي دهد که نشانگر ميزان بالاي تراکم و در نتيجه فعّاليّت تکتونيکي بالا مي باشد.
A. Pinter, N, (2002): Active Tectonic, Earthquake Uplift, and Landscape, Prentice Hall, New Jersey.