خلاصة:
«کنترل اجتماعی» و «نظارت اجتماعی» از ضرورت‌های هر جامعه برای حفظ انسجام جامعه و محافظت از هنجارهای اجتماعی است که در تعالیم دینی نیز تحت عنوان «امر به‌معروف» و «نهی از منکر» مورد پذیرش و تاکید قرار گرفته است و در فقه اسلامی به‌عنوان واجب کفایی مورد پذیرش بسیاری از محققان و عالمان قرار گرفته است؛ با این وجود، بسیاری از محققان کوشیده‌اند برخی از مراحل این دو فریضه را وظیفه‌ای همگانی مطرح کنند و عموم مردم را موظف به انجام آن نمایند.
این مقاله بدون ورود به ادله‌ی فقهی، می‌کوشد با نگاهی به شواهد تاریخی و تجربیات اجرای این دو فریضه، پیامدهای اجتماعی همگانی‌شدن آن‌ها را در سه عنوان زیر بررسی نماید:
1. شیوع سطحی‌نگری و عوام‌زدگی 2. بی‌نظمی و اختلال نظام 3. محدد‌‌شدن دایره‌ی تاثیر.
With the growth of the theory of the economic system of the market and its efforts to globalize, many concerns have been raised in the social, cultural and religious areas of societies. The main question of the article is what are the potentialities of religion in contemporary marketized society? In other words, how differently religion is regulated and applied, in a neoliberal social context which means the domination of logic and the market economy over all the social realms.
In this paper which is descriptive-analytic, based on the characteristics of the subject, the documentary method has been used to study the effects of neoliberalism on the religious realm and the reactions of religion to the influx of market forces. The results show how the relationship between religion and state changes in the economic and social system based on free-market logic, and religion may change based on market adjustments. At the global level, some of the possibilities for the relationship between religion and neoliberalism are as follows: the reformation of religion through consumerism, the expression of new or neglected religious activists, conservatism or traditionalization of religion (rather than its degradation), the weakening of the critical role of religion specially in terms of providing moral criticism, the commodification of man and the depletion of society from natural and human values. In Iran, we have seen the combination of economic neoliberalism and political conservatism since the post-war era. The reduction of social phenomena to a specific pattern of the economy (the abandonment of the social affair) and the defense of the market economy in a religious context-which has been accompanied by an abuse of religion and a monopolistic and exclusive use of economics - has created a new bourgeoisie in our society.
ملخص الجهاز:
دلایل شیوع سطحی‌نگری شیوع سطحی‌نگری در همگانی‌‌‌کردن امر به‌معروف می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود: الف) دشواری اجرای شرط تاثیر در هیچ‌کدام از واجبات شرعی، شرط احتمال تأثیر مطرح نشده است و تنها در این وظیفه شرط شده است (مطهری، بی‌تا: ص72 و السیوری، 1365: ص357)؛ بر این اساس، چگونه ممکن است بدون آگاهی از شیوه‌‌‌های دقیق و تأثیرگذار و ویژگی‌‌‌های متفاوت افراد جامعه و جوامع مختلف در مورد احتمال تأثیر، قضاوت کرد و درنتیجه، در مورد وجوب یا عدم‌وجوب در هر موقعیتی نظر داد ؟ یک فرد، به‌دلیل ناآگاهی از روش‌‌‌های تأثیرگذار نمی‌داند که امر به‌معروف او چه تأثیری خواهد گذاشت و آیا تأثیر معکوس نخواهد داشت؟ و در چنین شرایطی، وجوب و حرمت، هر دو محتمل است؛ زیرا اگر روش، تأثیرگذار است و تاثیر مثبت می‌گذارد، واجب و در صورت داشتن تأثیر معکوس، حرام خواهد بود.
(
, 
, 
)
