خلاصة:
در این مقاله میخواهیم به معرفی، نقد، و بررسی کتاب در جستوجوی روش نوشتة جان لا و ترجمة مجتبی عزیزی بپردازیم. جان لا این کتاب را با عنوان After Method در سال 2004 نوشته و انتشارات راتلج آن را منتشر کرده است. در جستوجوی روش خواستار تحولی عمیق در روششناسی است و به نقد هستیشناسی و معرفتشناسی رایج میپردازد. در مقدمة مقاله، به زمینة نظری پیدایش کتاب، ایدههای اصلی آن، و معرفی مولف و مترجم اشاره میشود. درادامه، کتاب از دو جهت صوری و محتوایی موردنقد قرار میگیرد. از جهت صوری برخی نکات نگارشی، حروفچینی، صفحهآرایی، و اشتباهات تایپی بیان میشود. در بخش محتوایی، ابتدا ترجمة اصطلاحات تخصصی متن موردبحث قرار میگیرد. سپس جملاتی از کتاب انتخاب شده که ترجمه آن فهم مطلب را دشوار کرده است. میان متن اصلی و متن ترجمه مقایسههایی صورت گرفته و اشکالات ترجمه نشان داده شده است. پس از آن پیشنهاداتی نیز ارائه شده است. ترجمه چنین آثار بدیعی، ازیکسو، ادبیات بحث به زبان فارسی را گسترده و غنی میسازد و ازسویدیگر، همواره با دشواریهایی روبهرو است. ابهام در ترجمة برخی اصطلاحات تخصصی و ناتوانی در انتقال درست مفاهیم به خواننده مشکلات اصلی ترجمه است.
ملخص الجهاز:
لا این دیدگاه لاتور و وولگار که «علم همانطورکه در عمل خود واقعیت را توضیح میدهد، آن را تولید میکند» بهعنوان یکی از مقدمات اصلی استدلال خود استفاده میکند.
مترجم برای ترجمة issue (مثلا، همان: 168) نیز از «موضوع» استفاده کرده است و این امر باعث ابهام در ترجمه شده است.
با مراجعه به چند پاراگراف قبلی متوجه میشویم که مترجم معادل «انسجام» را برای coherence و «همخوانی» را برای consistency آورده است و در این پاراگراف کلیدی بهراحتی معادلهای خود را جابهجا میکند.
ولی در این بخش به برخی بیدقتیها در ترجمه اشاره میکنیم و بهطور خاص به جملاتی میپردازیم که بهنظر میرسد ترجمه در رساندن مفهوم اصلی متن ناتوان است و خواننده را دچار کژفهمی میکند.
دوم اینکه that در پایان جمله برای توضیح بیشتر دربارة پیچیدگیهای جغرافیایی آمده است، ولی مترجم در توضیح روشها و توصیفها آورده است.
ترجمة پیشنهادی ما بدین صورت است: مجموعهای از کلمات وجود دارد که ازیکسو، گزارهای ناظر به یک ابژه را بازنمایی میکند و ازسویدیگر، با ابژهای مطابق است که آن هم برای خودش زندگی دیگری دارد.
همچنین معادل «برساختن» برای «construct» جمله را روشنتر میکند: بهبیاندیگر، آنچه بخشهای پنهان/ غایب را آشکار میسازد بهطور مستقیم برساخته شده است.
شاید این جفتوجورکردن جذاب باشد یا شاید دلایل دیگری برای ایجاد آنها وجود داشته باشد، اما هرچه باشد، آن جفتوجورکردن دربارة آفاقیبودن واقعیتهای محتمل است (همان: 249).
کتاب در جستوجوی روش درمیان آثار فلسفة علم رسمی پنجرهای را بهسمت دیدگاههای انتقادی و آنارشیستی باز میکند و از این جهت میتواند موردبحث میزگردهای علمی و تخصصی باشد.