خاندان‌ها و نخبگان ایرانی در نهضت ترجمه دوره بررسی: خلافت هارون الرشید و مامون عباسی مقالة

نهضت ترجمه در اواسط قرن دوم هجری از تشعشعات آفتاب درخشان فرهنگ و تمدن اسلامی است. توسعهفرهنگ و تمدن اسلامی در پهنه وسیعی در جهان آن روز تا حد زیادی مدیون این حرکت علمی- فرهنگیاست. بی تردید دانشمندان ملل گوناگون به ویژه ایرانیان نقش اساسی را در این زمینه ایفا نمودند.از این رو شناخت زوایای مختلف مشارکت فرهیختگان ایران زمین در این جنبش علمی مسئله اصلی اینپژوهش است و آنچه در این تحقیق یافت شد آن است که نخبگان، خاندان های ایرانی و انیرانی در عرصههای سیاسی، علمی، اداری، اقتصادی و ارتباطات اقوام مختلف این نهضت را حمایت کردند.به یقین حفظ میراث کهن فرهنگی ایران زمین از تاراج زمانه از انگیزه های اساسی این حمایت بود. در اینمقاله کوشش شد از منابع اصیل و نزدیک به دوره مورد بررسی، نهایت بهره برداری به عمل آید.

برای نمونه از ابن طبری که یک ریاضی دان و از نخستین مترجمان مجسطی و نیز ماشاءاله بن اشری که در اوایل دوره ی ترجمه علوم به زبان عربی در عصر منصور می زیست ، می توان نام برد، و هر دو آنها در مرکز علمی «مرو» تربیت شده بودند. اهواز نیر از مراکز علمی مطرح در اواخر دوره ی ساسانی بود و مرکز مهم تعلیم علم ریاضی محسوب می شد و در همین مرکز است که نوبخت اهوازی ریاضی دان بزرگ ایرانی ومنجم منصور خلیفه عباسی، ترجمه کتب ریاضی از پهلوی به عربی پرداخت و پسرش فرشاد ماه نیز در همین جا تربیت یافت (علی سامی ،، ٢٢٣). به نظر می رسد آنچه در عصر بنی امیه ، به طور مختصر و در عصر عباسی، به طور مفصل در زمینه ترجمه علوم ایجاد شده ، ادامه همان حرکتهای علمی است که در دوره ی پیش از اسلام در مراکز سریانی، اسکندریه ، جندی شاپور و مرو رخ داد و با فتوحات اعراب برای مدتی متوقف شد و اما با فرجامی نیک همراه شد زیرا از خوش اقبالی این حرکت ، مایه های درونی دین جدید با فعالیت های علمی سازگاری تمام داشت . این پدر و پسر از نجوم هندی اطلاع داشتند و در پی ارتباطات علمی و فرهنگی که بین فرهیختگان جندی شاپورو دانشمندان هندی وجود داشت ، کتابهایی در علم نجوم از زبان سانسکریت 51 به عربی توسط ایشان ترجمه شد، که مهمترین آنها کتاب «السند هند الکبیر»( علی سامی ، ، ٣٥٩-٣٥٨ ) است .