خلاصة:
در استان گیلان چند زیارت گاه از اهمیّت زیادی برخوردار است. زیارت گاه های مهّم استان گیلان به ترتیب فراوانی استقبال عبارتند از: امام زاده سیّدجلال الدّین اشرف در آستانه ی اشرفیه، امام زاده ابراهیم در روستایی به همین نام در شهرستان شفت، اما مزاده هاشم در دهکده ای به همین نام واقع در کیلومتر سی اتوبان رشت به تهران، اما مزاده اسحاق در شهرستان شفت و سرانجام، اما مزاده سیّده فاطمه معروف به خواهر امام در محله ای به همین نام در شهر رشت، که بیشتر مورد توجّه بانوان است. زیارت گاه سیّدجلال الدّین اشرف در شهر آستانه ی اشرفیه قدیمی ترین و مهّم ترین بقعه از بقاع متبرّکه ی
استان گیلان است.
درباره ی شخصیّت مدفون در مزار آستانه ی اشرفیه چند احتمال داده می شود؛ به احتمال قوی صاحب مزار یکی از ائمه ی زیدیه به نام السیّد الامام اشرف بن زیدالحسنی است که در سال 546 ق. در منطقه تجن گوکه لاهیجان فوت کرد و سپس طر فدارانش پیکر او را در روستای کوچان از توابع لاهیجان به خاک سپرده اند.
در اینجا ضمن بیان موقعیّت جغرافیایی و جغرافیای تاریخی شهر آستانه ی اشرفیه، به معرفی صاحب مزار و پیشینه ی بنا و نوع معماری بقعه ی آستانه ی اشرفیه پرداخته می شود.
ملخص الجهاز:
آستانه اشرفیه تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از روستاهای لاهیجان شمرده می شد، تا اینکه با افزایش جمعیت تبدیل به یک شهر کوچک و سپس در 28 اسفند سال 1358 خورشیدی تبدیل به شهرستان گردید (گروه پژوهشگران ایران، 1374: 1/ 40)، و از آن زمان تا به امروز بر توسعه آن افزوده شده است.
مزار شناسی در منطقهی لاهیجان استان گیلان و همچنین کشور پهناور ایران چندین امامزاده به نام سیدجلالالدین اشرف معروفاست که عبارتند از: 1- سیدجلال الدین اشرف مدفون در شهر آستانه اشرفیه استان گیلان که امروزه به موسوی بودن شهرت دارد.
گروهی نیز با وجود تحقیقاتی که در انساب سادات داشته اند، نتوانسته اند صاحب مزار را شناسایی نمایند و احتمال داده اند با توجه به سادات مهاجر به منطقه دیلم، از جمله ابومحمد حسن بن علی از نوادگان عمر اشرف بن علی سجاد (ع) که در زمان حاکمیت خود در دیلم قیام کرد (ابن طباطبا، 1388: 141)، نام اصلی وی حسن و یا ابراهیم و یا حتی اسماعیل بوده است (مهدوی سعیدی نجفی، 1351: 87)؛ در حالی که این گفته از بنیان باطل می باشد.
از طرف دیگر، فاصله سیداشرف الحسینی تا به امام معصوم حدود چهارده نسل خواهد بود؛ و ملاشیخ علی گیلانی در اثرش که در قرن یازدهم هجری قمری تألیف شده، از جمله کسانی است که صاحب بقعه آستانه اشرفیه را به حسینی بودن معرفی می کند (فومنی، 1349: 103، 274).