خلاصة:
شناخت معنای واژگان، از مهمترین مراحل فهم متون دینی است. این مهم، زمانی تحقق مییابد که مبتنی بر روشی علمی باشد و از یک سیر منطقی پیروی کند. خصوصا درباره متون مقدسی چون نهجالبلاغه که از ادبیاتی فاخر برخوردار است و واژههای آن به جهت چندی پر شمار و به جهت چگونگی متنوعاند. مقاله حاضر کوشیده است تا با تکیه بر کتاب نهجالبلاغه به طرح روشی بپردازد که نهج پژوهان برای دست یابی به معنای واژهها بدان نیاز دارند. روشی که بر شش مرحله کاربردی استوار است و در یک فرایند گام به گام، مخاطب را به معنای واژههای نهجالبلاغه رهنمود میسازد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که شناخت هیئت و ماده کلمه، تشخیص بنمعنایی، انتخاب معنای استعمالی، تشخیص معنای حقیقی از مجازی، بررسی ویژگیهای زبانی و تحلیل معنا شناختی شش مرحله مهم و کارگشا در فهم واژههای نهجالبلاغه است که در ترجمههای نهجالبلاغه نیز انعکاس داشته است.
ملخص الجهاز:
نتايج حاصل از ايـن پـژوهش نشـان ميدهد که شناخت هيئت و ماده کلمـه ، تشـخيص بـن معنـايي، انتخـاب معنـاي استعمالي، تشخيص معناي حقيقي از مجازي، بررسي ويژگيهاي زباني و تحليل معنا شناختي شش مرحله مهم و کارگشا در فهم واژه هاي نهج البلاغه است که در ترجمه هاي نهج البلاغه نيز انعکاس داشته است .
شناخت هيئت و ماده واژه نخستين گام براي فهم معناي واژه هاي نهج البلاغه ، تشخيص ماده (حروف اصـلي) کلمه است .
(آيتـي، ۱۳۷۸: ۶۱۱) بـا خــــت توجه به هيئت کلمه «تتجني » دو احتمال براي ماده آن ميتوان در نظر گرفت : نخست قرآن آن که از مادٔە «جني» و از باب تفعل باشد: جني ، تجني ، تتجني که در اين حالـت بـه معناي نسبت جنايت دادن و متهم کردن است (فراهيـدي، ۱۴۰۹: ۶/ ۱۸۵).
روش اجتهادي اما گاهي اوقات ، بن معنايي واژه با مراجعه به کتب لغت قابل دريافـت نيسـت و يـا بـا دشواري همراه است ؛ در اين مرحله بايد به روش اجتهادي روي آورد و با بررسي مشتقات واژه و نسبت سنجي معناي آنها با يکديگر، ريشه معنا را تشخيص داد.
واژٔە «اثر» يکي از واژه هاي نهج البلاغه که از ويژگي ابواب ثلاثي مزيد تـاثير مـيپـذيرد، مـادٔە «أثر» است که در اصل به معناي خبر و گزارش اسـت (فيـومي، ۱۴۱۴: ۱/ ۴).
شناخت هيئت و ماده کلمه ، تشخيص بن معنايي، انتخاب معناي استعمالي، تشخيص معناي حقيقي از مجـازي، بررسـي ويژگـيهـاي زباني و تحليل معنا شناختي شش مرحله مهم و کارگشا در فهم واژه هاي نهج البلاغه است .