خلاصة:
تفکر اشعری در زمان و جغرافیای زندگی سعدی متداول بودهاست. برخی پژوهشگران معتقدند که نشانههای اعتقاد سعدی به اشاعره، در آثار او قابل تشخیص است و شکی در اشعریمذهب بودن او باقی نمیگذارد. علم کلام بمعنای استدلال درباره مفهوم آیات وحی و تاویل آن تا زمان خلفای راشدین بدلایلی مرسوم نبود، اما بدلیل ویژگی تعقل گرایی اسلام و وجود علمای فرهیخته، منجر به پیشرفت علم کلام برای مقابله با افکار غیر توحیدی گردید و سه فرقه اشاعره، معتزله و امامیه مهمترین دیدگاه کلامی اسلامی را پدید آوردند. بدون تردید کمتر شاعر پارسی گویی را میتوان یافت، که از اندیشه ها و عقاید دینی و معارف اسلامی در شعر خود بهره نگرفته باشد. در عصر سعدی نیز، مسائل کلامی و نزاع معتزله و اشعریان و معتقدات اشاعره رواج داشت ،که همین مساله بر افکار و اندیشههای سعدی تاثیر گذاشت. در مدارس نظامیه عمدتا علوم قرآنی و ادبی، حدیث و فقه شافعی و وعظ و خطابه تدریس میشد و از آنجایی که سعدی شاعری سنی مذهب و اشعری مسلک بود، سال ها در نظامیّه بغداد به درس و بحث مشغول بوده، مستمری میگرفته و در فضا و محیط اندیشههای اشعری بوده که از لحاظ سبک شناسی در سطح فکری ،فضای فکری و محیط رشد نویسنده تاثیر بسزایی در افکار خود خالق اثر میگذارد، بنابراین شاکله ذهنی و دینی سعدی در دوره غلبه اشاعره و مسلک اشعری در جهان اسلام شکل گرفته است، بهمین خاطر در حوزه کلام، همچون اشاعره میاندیشد. سوال این پژوهش عبارت است از این که مبانی کلامی اشعری در سعدی به چه نحو است؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتیجه کلی بدست آمده نشان میدهد که سعدی در اشعار و آثار خود متاثر از اندیشههای کلامی اشعری است.
ملخص الجهاز:
در مدارس نظامیه عمدتا علوم قرآنی و ادبی، حدیث و فقه شـافعی و وعظ و خطابه تدریس میشـد و از آنجایی که سعدی شاعری سنی مذهب و اشـعری مسلک بود، سال ها در نظامیه بغداد به درس و بحث مشغول بوده ، مستمری میگرفته و در فضـا و محیط اندیشـه های اشـعری بوده که از لحاظ سبک شناسی در سطح فکری ،فضای فکری و محیط رشـد نویسـنده تأثیر بسـزایی در افکار خود خالق اثر میگذارد، بنابراین شاکله ذهنی و دینی سـعدی در دوره غلبه اشـاعره و مسـلک اشعری در جهان اسلام شکل گرفته است ، بهمین خاطر در حوزه کلام ، همچون اشــاعره می اندیشــد.
ســؤال این پژوهش عبارت اســت از این که مبانی کلامی اشـعری در سـعدی به چه نحو اسـت ؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتیجه کلی بدسـت آمده نشـان میدهد که سعدی در اشعار و آثار خود متاثر از اندیشه های کلامی اشعری است .
در فکر و باور سـعدی ،رعایت اصـلح برای بندگان از سـوی خداوند ضـرورتی ندارد ، این حق اوسـت که هر که را بخواهد به بالاترین درجات ارتقا دهد و هرکس را بخواهد تا به قعر پسـتی پیش ببرد ؛بر این اسـاس ســعدی نه عدل را بر خداوند واجب میداند و نه وجود شــر را در عالم ، دلیلی بر ظلم و جور خداوند تلقی میکند ، اگر فرد را به سـعادت رسـاند احسـان خود را نشان میدهد و اگر به شقاوت فرد حکم نماید فرمانی اسـت که باید عملی گردد و این یکی از موضـوعات کلامی اسـت که در سـطح فکری سعدی مندرج است .