خلاصة:
فیلسوفانی مانند ارسطو و ابنسینا اندیشهورزی را بالاترین فعالیت سعادت برای آدمی میدانستند. پرسش این است رابطه اندیشه و تامل نظری با عمل چگونه است؟ بر اساس دیدگاه ایندو اندیشمند رابطه نظر و عمل در چه زمینههایی مطرح میشود؟ آیا ابن سینا صرفا شارح ارسطو است یا آراء او را بسط نیز داده است؟ اگر بسط داده آیا در همه جوانب بسط داده یا در جوانبی آنرا مغفول گذاشته است؟ «نسبت علی» نظر و عمل در ارسطو و ابن سینا چگونه است؟ در این نوشتار رابطه نظر و عمل را ذیل دو مسئله بررسی کردیم: نخست رابطه قوه نظری و عملی را از حیث معرفتشناسی؛ دوم رابطه معرفت و عمل که تجلی آن در عرفان، سعادت، سیاست، اخلاق و نبوت است که با عنوان حکمت عملی از آن سخن میگوییم. بنابر مبانی ابن سینا میتوان گفت رابطه نظر و عمل از سنخ رابطه علّی است و نظر علت عمل است. ابن سینا در بعضی جوانب آراء ارسطو را بسط داده و در بعضی جوانب مغفول گذاشته است. براین اساس رابطه عقل نظری و عقل عملی و سپس حکمت عملی نزد ارسطو و ابن سینا را با تکیه بر رویکرد «علّی» بررسی میکنیم
ملخص الجهاز:
بر اين اســـاس اين پرســـش مطرح ميشـــود رابطه نظر و عمل در دو انديشـمند ارسـطو و ابن سـينا چگونه است ؟١ آيا نظر و عمل در انديشه ايندو به هم ربطي دارند يا حوزه آنها بطور کامل از هم جداسـت ؟ مبدأ و منشـأ هر کدام چيسـت ؟ ابن سـينا چه ابتکاراتي نســبت به ارســطو داشــته اســت ؟ در اين بحث در زمينه هاي متفاوت بحث ١- درباره عقل نظري و عملي در ارســطو و ابن ســينا مقالاتي نوشــته شــده و نگارنده همۀ آن مقالات را ديده اســت ؛ مقاله حاضر نگرشي مبني بر «نسبت علي» عقل نظري و عملي در پيش گرفته و اين رابطه علي ميان نظر و عمل را در تقسـيم علوم ، و نيز حکمت عملي پيگيري نموده اسـت و نگرش هاي متفاوت ايندو انديشمند را در مواضع گوناگون در تطبيق باهم تحليل و بررسي کرده است .
براي هردو انديشمند عقل عملي قدرت ادراکي نيز علاوه بر عمل دارد و بسته به متعلق ادراک آن از عقل نظري متمايز ميگردد؛ تفاوت ايندو در اين اسـت : کمال گرايي در انديشـه ابن سينا بسيار مدنظر است ؛ مراد از عقل نظري و عملي هردو اســـتکمال قوه نظري و عملي اســـت ؛ نحوه اســـتکمال آنها متفاوت اسـت ؛ اما براي ارسـطو غايت عقل نظري فعاليت عقلاني و انديشه است ؛ و غايت عقل عملي هم امور ممکن و تدبير بدن است .
درباره موضـوع دوم که تقسـيم علوم برحسـب عقل نظري و عملي است تفاوت بين ارسـطو و ابن ســينا بيشــتر اســت ؛ زيرا ابن ســينا در آثار مختلفش تقســيمات متفاوتي ارائه ميکند و همين سبب تمايز او از ارسطو ميشود.