خلاصة:
دولتها میکوشند تا با تولید ناامنی و بیثباتی در مناسبات قومی کشور مقابل به اهداف خود دست یابند. ایران بهلحاظ قومیتی، یکی از متکثرترین کشورها در منطقه است؛ با وجود این هویت و انسجام ملی در ایران طی این سالها اگرچه دستخوش تهدیداتی از ناحیه مداخلهجویی رقیبان و دشمنان او قرار گرفت برایندی که اکنون قابل مشاهده است، نسبت به دیگر کشورهای پیرامونی، نسبتا مطلوب است. در این میان عربستان میکوشد تا از برخی ضعفهای درونی جمهوری اسلامی ایران در حوزه قومیتها بهره جوید تا بتواند در عرصه معادلات منطقهای، بخشی از فرایند مهار ایران را از درون، عملیاتی سازد. طبیعی است که ایران در رویارویی با چنین راهبردی از سوی ریاض، مجموعه راهبردهایی را باید مدنظر قرار دهد تا ضمن تقویت نقاط قوت و کاستن نقاط ضعف، بتواند از فرصتهای محیطی بهرهبرداری کند و تهدیدات را رفع سازد. رفع برخی ضعفهای داخلی از جمله محرومیت نسبی مناطق قومینشین از جمله مهمترین مواردی است که میتواند رویارویی ایران را با عربستان در بلندمدت به سود ایران تغییر دهد. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانهای و اینترنتی و بهره از روش تحلیل راهبردی SWOTدر پی فهم مجموعه راهبردهایی در این زمینه است. در این تحلیل ایران در محیط داخلی با 8 نقطه قوت و 6 نقطه ضعف روبهروست و در محیط خارجی نیز 6 فرصت و 9 تهدید را پیشرو دارد. در نهایت از تلاقی دو به دوی قوتها و ضعفها با فرصتها و تهدیدها، 38 راهبرد استخراج شد.
ملخص الجهاز:
(رجوع شود به تصویر صفحه) نقشه ١: پراکندگی قومیتها در استانهای مرزی جمهوری اسلامی ایران (سلیمیسبحان ، حیدری، یاری، ١٣٩٣) عربستان و اقوام ایرانی با وجود تمامی تلاشهای صورت گرفته از سوی نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران و تحکیم روزافزون هویت ملی در این کشور به دلیل تنوع مذهبی و قومی ایران بویژه در نواحی 11 مرزی، که اقتضائات امنیتی خاص خود را دارا است ، بازیگران رقیب و یا متخاصم ، بالقوه از امکان نفوذ به معنای عام برخوردارند (ساسانیان ، ١٣٩٥).
١ ـ بررسی محیط داخلی ایران نقاط ضعف و قوت در چارچوب موضوع مورد بررسی از کارهای پژوهشی در این حوزه بویژه در نسبت سنجی هویت ملی و قومی در ایران (حاجیانی، ١٣٨٨؛ حاجیانی و امیرکافی، ١٣٩٢)، نقش توسعه بر مسائل قومی (مرادیان ، ١٣٨٦)، بررسی بیانات و سخنرانیهای مقامات عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران (از جمله پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری، ١٣٩٥)، اخبار رسانه ها در زمینه عملکرد دولتهای مختلف در برابر مناطق قومی در مرزها، بررسی برخی اعتراضها و مطالبات قومیتها و...
این مقاله کوشید تا با بهره جویی از روش تحلیل راهبردی SWOT نقاط ضعف و قوت در محیط داخلی (تحت نفوذ) ایران را همراه با فرصتها و تهدیدات محیط 10 خارجی مشخص کند تا در نهایت مجموعه راهبردهای جمهوری اسلامی ایران را برای رویارویی با راهبرد نفوذ قومی عربستان تدوین کند.