خلاصة:
محیط امنیتی پرتلاطم غرب آسیا دارای خصوصیاتی است که سبب میشود موشکهای بالستیک با کارایی و اثربخشی جمعی بتوانند به عنوان یک موازنهگر (Equalizer) کلیدی در برابر مزیتهای کمی و کیفی و برتریهای نظامی دیگر کشورها در نظر گرفته شوند؛ به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران در پرتو تجارب جنگ با رژیم بعث عراق و با توجه به تحریمهای بینالمللی در زمینه خرید و تجهیز تسلیحات مدرن نظامی به اتخاذ رویکرد خوداتکایی دفاعی در برابر تهدیدات منطقهای و فرامنطقهای - با تمرکز بر تقویت توانمندی بومی موشک بالستیک روی آورده است. پرسش اصلی مقاله این است که موشک چه جایگاهی در سیاست دفاعی ج.ا. ایران در منطقه غرب آسیا دارد؟ مبنای پاسخ به این سوال نظریه نوواقعگرایی است و در پاسخ این فرضیه مطرح میشود که ج.ا.ایران به دلیل ویژگیها و امتیازات منحصربهفرد موشک و موانع و محدودیتهای ناشی از تحریمهای بینالمللی به منظور حفظ موازنه قدرت و جلوگیری از شکلگیری هژمون منطقهای، به تقویت توانمندی بومی موشکهای بالستیک (شامل کوتاهبرد، میانبرد و دوربرد) پرداخته است. موشک بالستیک در نقش ستون فقرات سیاست دفاعی ج.ا.ایران، مهمترین ابزار این کشور برای ایجاد موازنه قدرت منطقهای است؛ این پژوهش از نوع کیفی و بر اساس روش توصیفی– تحلیلی و مصاحبه عمیق با نوزده نفر از نخبگان بوده و همچنین شیوه گردآوری دادهها و اطلاعات به صورت کتابخانهای است.
ملخص الجهاز:
ا. ایران با توجه به موانع و محدودیت های ناشی از تحریم های بین المللی و امتیازات و ویژگیهای موشک بالستیک ، توانمندی بومی موشکی- شامل طراحی، ساخت و پرتاب انواع موشک های کوتاه برد، میان برد و دوربرد- را برای ایجاد موازنه و جلوگیری از شکل گیری هژمون منطقه ای به عنوان ستون فقرات سیاست دفاعی خود قرار داده است .
نظریۀ موازنۀ قدرت کنت والتز – به رغم کاستیها و انتقاداتی که با خود به همراه دارد- از قابلیت خوبی برای تبیین سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران در غرب آسیا، به ویژه موضوع توانمندی موشکی این کشور به عنوان مهم ترین ابزار ایجاد موازنه ، نسبت به دیگر نظریه های روابط بین الملل برخوردار است .
بر اساس نظریۀ والتز، موضوع توازن قدرت از این جهت اهمیت دارد که قادر به کنترل منازعات و بحران های منطقه ای است ؛ اگرچه وی به سرشت انسان و دولت در شکل گیری جنگ و صلح نیز توجه دارد؛ اما محور اصلی چنین فرایندی را ناشی از چگونگی موازنه و توازن قدرت بین بازیگرانی میداند که در محیط منطقه ای یا بین المللی به رقابت میپردازند؛ در این راستا جمهوری اسلامی ایران با توجه به موانع و محدودیت های ناشی از تحریم های بین المللی و امتیازات و ویژگیهای موشک بالستیک ، توانمندی بومی موشکی- شامل طراحی، ساخت و پرتاب انواع موشک های کوتاه برد، میان برد و دوربرد- را برای ایجاد موازنه و جلوگیری از شکل گیری هژمون منطقه ای به عنوان ستون فقرات سیاست دفاعی خود قرار داده است .