خلاصة:
یکی از دیرپاترین پدیدههای جامعه بشری، جنگ است. جنگ همواره با آسیبهای فراوان انسانی، مادی، طبیعی و رفتارهای خشونتآمیز آمیخته بوده است؛ اما اسلام، چون آیین صلح و امنیت است، جنگ را پدیدهای عارضی و تحمیلی میشناسد. از اینرو، بعد از صدور فرمان وجوب دفاع در برابر متجاوزان، با تبیین آداب و مقرراتی، خط بطلانی بر تفکرات خشونت آمیز و غیرانسانی در جنگ کشید و خداوند به حضرت محمد )صلی الله علیه وآله وسلم( دستور داده است تا مسائل انسانی و اخلاقی در میدان کارزار فراموش نشود. این پژوهش که با هدف شناسایی اصول ممنوعه نظامی در مخاصمات مسلحانه مبتنیبر سیره نبوی انجام شده، از نظر ماهیت کیفی، به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری اطلاعات توصیفی تحلیلی میباشد. در این پژوهش ابتدا سیره دفاعی –پیامبر اسلام )ص( مورد بررسی قرار گرفته، سپس ضمن تشریح دلائل رعایت مسائل انسانی و اخلاقی در درگیریهای مسلحانه، هشت اصل به عنوان اصول اساسی ممنوعه نظامی در مخاصمات مسلحانه استخراج نموده تا در سیاستگذاری و برنامهریزی نظام دفاعی امنیتی مورد استفاده قرار گیرد.
From the perspective of international humanitarian law (IHL), the main
purpose of parties to an armed conflict shall be exclusively weakening the
enemy’s forces and repelling them out of the battlefield. Accordingly,
several principles are formed aimed at controlling military activities, means
and ways of war of the parties to the conflict and their treatment of the
individuals and groups caught by the adversary. What has been accepted by
international community after several centuries and has transformed the law
of war into humanitarian law, has been reaffirmed by Islam from the
beginning. Furthermore, in spite of some diversionary and extremist claims
and conducts, there are some principles derivable from sources, tradition and
transcendental teachings of Islam complying with which can play a
transformational role in improving the status of war victims and preserving
their human dignity and value. Reconsidering these principles, especially in
the condition of the emergence of some extremist groups and violent
behaviors of fighters attributing themselves to Islam, has become a new
necessity. These principles include some common principles between Islam
and IHL and certain principles specific to legal and ethical system of Islam.
The present article undertakes the analysis and examination of common
principles of Islam and IHL that indicates the influence of Islamic thoughts
on the development of these principles. However, there are certain principles
of conduct in Islam relative to protecting victims of armed conflicts that
require another study.
ملخص الجهاز:
سيرة دفاعي پيامبر اعظم (ص ) گواهي صادق بر اين موضوع است که آن حضرت هيچ يک از روش هاي غيرانساني مرسوم در آن زمان را در نبرد با دشمن به کار نگرفته ، بلکه مقرراتي را درباره رفتار با نظاميان و غيرنظاميان ، مجروحان ، کودکان ، زنان ، سالخوردگان دشمن و اسيران پايه گذاري کردند تا حس بشردوستي بر ماهيت خشن و بيرحم جنگ غلبه داشته باشد و اين چيزي است که امروزه در عرصه بين المللي به حقوق بشردوستانه تعبير ميشود.
پژوهش حاضر با هدف «شناسايي اصول ممنوعه نظامي در مخاصمات مسلحانه مبتنيبر سيره نبوي» از طريق واکاوي نمونه هائي از رفتار ايشان در حوزه دفاعي، در نظر دارد به اين پرسش اصلي پاسخ دهد که «اصول اساسي ممنوعه نظامي در مخاصمات مسلحانه بر پايه سيره دفاعي پيامبر اسلام شامل چه مواردي ميشود؟» ضرورت انجام اين پژوهش به اين دليل است که در شرايطي که دنياي استکباري درصدد تحريف شخصيت و انديشه دفاعي اسلام و شخص پيامبر اعظم (ص ) است ، ميتوان با تبيين جلوه هايي از سيره دفاعي آن حضرت ، ضمن نشان دادن آموزه هاي اسلامي در رعايت مسائل انساني و اخلاقي در مخاصمات مسلحانه ، واقعيات در باره وجود گرامي پيامبر اسلام (ص ) در حوزه دفاعي را آشکار نموده و غبارهاي تحريف را از چهره ايشان بزدايد؛ علاوه بر آنکه براي کشورمان که در چارچوب نظام اسلامي برنامه هاي جامعه را به مورد اجرا در مي آورد، با آشنا ساختن شدن سياست گذاران و مقامات نظامي و غيرنظامي به اصول ممنوعه در جريان درگيريهاي مسلحانه ، آن ها را در برنامه ريزي و سياستگذاري نظام دفاعي - امنيتي مورد بهره برداري قرار دهند.