خلاصة:
آب گنجینه مشترک انسانها و تخریب منابع آبی بهمنزله تخریب پایههای توسعه است. نگاهی نقادانه به سند چشمانداز و برنامههای فرادست شهری و منطقهای، گویای این مهم است که نشانههایی از تغییر تفکر سنتی به نگاه سیستمی در حوزه آب در حال تکوین است. با توجه به استانداردهای بینالمللی، شهر بیرجند در زمره شهرهای حساس به آب قرار داشتهاست و بررسی ظرفیت نهادی آب درجهت بهبود عملکرد مدیریتی در محدوده مورد مطالعه حیاتی بهنظر میرسد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ظرفیت نهادی شهر بیرجند درخصوص مدیریت بهینه و یکپارچه منابع آب و همچنین ایجاد نظام حکمروایی شایسته آب و با نگاه کمّی- کیفی، بهلحاظ روش، تحلیلی- توصیفی و بهلحاظ هدف، کاربردی است. بهمنظور گردآوری اطلاعات موردنیاز علاوهبر مطالعات اسنادی، تعداد 50 پرسشنامه نیز از سوی صاحبنظران حوزه شهری، آب، اعماز سیاستگذاران، مدیران و کارشناسان مجرّب فنی و حقوقی آب در شهر بیرجند تکمیل شد. دادهها پس از ورود به نرمافزار آماریSpss و Amos، با استفاده از مدل معادلات ساختاری، تحلیل عاملی و تحلیل مسیر، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. نتایج بهدستآمده از تحلیل یافتهها حاکی از آن است که رابطه سیاست و قوانین بهصورت معناداری بر تقویت ظرفیت نهادی موثر است؛ در عین حال تقویت ظرفیت نهادی آب به بهبود و توسعه توان عملیاتی مدیریت آب وابسته است؛ بنابراین تشویق مشارکت بخش خصوصی، مشارکت کاربران و نظم در پاسخگویی و ذیحسابی کمترینتاثیر و تمرکززدایی قوانین و استفاده از علوم و فناوریهای جدید بیشترین تاثیر را درجهت تقویت ظرفیت نهادی آب در محدوده مورد مطالعه دارند؛ ازاینرو انجام اصلاحات نهادی آب درجهت افزایش کارآیی، بهرهوری و توسعه عدالت توزیعی آب در شهر بیرجند ضروری بوده و راهبرد نهایی تحول مدیریت آب، تحریک اراده جمعی کنشگران در جهتی واحد برای دستیابی به حکمروایی شایسته آب است.