نقش عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی و مذهبی در روابط فرازناشویی زنان متاهل و ارائه یک مدل درمان بر اساس عوامل مرتبط: یک پژوهش کیفی مقالة

ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮدی، ﺧﺎﻧﻮاﮔﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ رواﺑﻂ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﯿﻔﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اراﺋﻪ ﯾﮏ ﻣﺪل درﻣﺎﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ. ﻃﺮح ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ دارای دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻮد: ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺑﻪ روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺤﺘﻮای ﮐﯿﻔﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد اﺳﺘﻘﺮاﯾﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ. در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻧﯿﺰ ﺗﺪوﯾﻦ ﭘﺎراداﯾﻢ درﻣﺎن رواﺑﻂ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺸﺘﺮک اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﮔﺮدآوری اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻃﯽ ﺳﻪ ﮔﺎم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ: ﮔﺎم اول، ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار در رواﺑﻂ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺑﻪ روش ﮐﯿﻔﯽ و ﻣﺮور ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﺑﻮد. ﮔﺮوه ﻧﻤﻮﻧﻪ 28 ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه داﺧﻠﯽ از ﻣﯿﺎن ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿــﺮی ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧـﺪ. درﮔﺎم دوم، ﻣﺼﺎﺣﺒــﻪ ﮐﯿــﻔﯽ ﻧﯿﻤﻪﺳﺎﺧﺘﺎرﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و اﻋﻀﺎی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی در دﺳﺘﺮس اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ. ﮔﺎم ﺳﻮم ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﯿﻔﯽ ﺑﺎ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺣﻮزه زوج و ﺧﺎﻧﻮاده درﺑﺎره ﻋﻠﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ راﺑﻄﻪ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش دﻟﻔﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از اﯾﻦ ﺳﻪ ﮔﺎم ﻣﺪل درﻣﺎﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺟﻬﺖ درﻣﺎن رواﺑﻂ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺸﺘﺮک ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺮدﯾﺪ. ﻃﺒﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﭘﮋوﻫﺶ، 64 ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺑﺮوز راﺑﻄﻪ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﻬﺎر ﺣﯿﻄﻪ ﻓﺮدی-ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ، ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ-ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ-اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺬﻫﺒﯽ-اﻋﺘﻘﺎدی ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪ. در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه ﻣﻮﺛﺮ در ﺑﺮوز راﺑﻄﻪ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن، ﻣﺪل درﻣﺎن ﺟﺪﯾﺪ در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﭘﺎراداﯾﻢ درﻣﺎﻧﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪ. اﯾﻦ ﻣﺪل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺸﺘﺮک درﻣﺎنﻫﺎی ﻣﻮﺛﺮ در زﻣﯿﻨﻪ رواﺑﻂ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺮدﯾﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن داد از ﻣﯿﺎن ﭼﻬﺎر ﺣﯿﻄﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن، ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎی ﻣﻮﺛﺮ در ﺣﯿﻄﻪﻫﺎی ﻓﺮدی-ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ و ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ-اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻫﻤﯿﺖ را در ﺑﺮوز راﺑﻄﻪ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن دارﻧﺪ. ﭘﺲ از آن، ﺣﯿﻄﻪ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ-ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺣﯿﻄﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ-اﻋﺘﻘﺎدی در ﺑﺮوز راﺑﻄﻪ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮک درﻣﺎﻧﯽ در درﻣﺎنﻫﺎی ﻣﻮﺛﺮ در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺪﻟﯽ ﺟﻬﺖ درﻣﺎن راﺑﻄﻪ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن ﺑﻪﻃﻮر ﺧﺎص اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺑﺮوز راﺑﻄﻪ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ، از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺧﻮﺑﯽ ﺟﻬﺖ درﻣﺎن راﺑﻄﻪ ﻓﺮازﻧﺎﺷﻮﯾﯽ زﻧﺎن ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ.

در ایران نیز تلاش های قابل توجهی در زمینه درمان روابط 1 Mark, Janssen and Milhausen 2 Jeanfreau, Jurich, and Mong فرازناشویی صورت گرفته است (مومنیجاوید و شعاع کاظمی، ١٣٩٢؛ پاکروان ، ١٣٩٥؛ آرین فر و اعتمادی، ١٣٩٥؛ علیپور، اعزازی بجنوردی، هنرمند دربادام ، موسوی و دشت بزرگی، ١٣٩٦؛ مامی و صفرنیا، ١٣٩٧). با توجه به هدف پژوهش حاضر سوال اصلی اینجاست که چرا با این که تمامی رویکردهای درمانی در پژوهش ها اثربخش بوده اند، هنوز آمار روابط فرازناشویی رو به افزایش است و حتی زوج درمانیها درمان قطعی به شمار نمیآیند؟ یکی از دلایــل این امر میتوانــد این باشــد که علیرغم اینکه تحقیقات متنوعی حول شناسایی عوامل موثر بر رابطه فرازناشویی صورت گرفته است (فتحی و همکاران ، ١٣٩٢)، هنوز خلأهایی در 1 Millar 2 Kubrebwa and Dzimiri 3 Shackelford, Buss and Bennett شناخت همه جانبه این آسیب به چشم میخورد (زارع ، ٢٠١١) که موجب میگردد درمان کامل و قطعی جهت روان درمانی روابط فرازناشویی در دست نباشد. یافته ها نتایج به دست آمده از تحلیل محتوای سه گام مرحله اول پژوهش حاضر نشان داد در مجموع ٥٠ عامل موثر در بروز رابطه فرازناشویی در زنان وجود دارد که این عوامل در چهار حیطه فردی - 1 Garland, Brookman-Frazee and Hurlburt شخصیتی (٢١ عامل )، خانوادگی-تربیتی (٩ عامل )، اجتماعی- فرهنگی (١٦ عامل ) و مذهبی - اعتقادی (٤ عامل ) منظم گردید.