نقش طنز مطبوعاتی در آگاهی جامعه و نقد عملکرد نهادهای قدرت (مطالعه موردی: انتخابات مجالس شورای ملی در دوران پهلوی دوم) مقالة

مقاله حاضر موضوعی مرتبط با کارکرد مفهومی طنز در نقد گفتمان‌های سیاسی حاکم است؛ که با استفاده از روش تحلیل گفتمان، آثار مهم طنز در مقطع زمانی عنوان‌شده و در موضوع انتخابات مجالس شورای ملی مورد تتبع و جستجو قرارگرفته است. برای تحلیل متون طنز انتخابی با بهره‌گیری از روش تبیینی نورمن فرکلاف نشان داده‌ایم در دوره پهلوی دوم چگونه مطبوعات طنز موضوعات سیاسی روز را به باد انتقاد گرفته و محتوای گفتمانی خویش را تولید و هویت‌یابی کرده‌اند. با توجه به فضای سیاسی و گفتمان‌های انتقادی آن دوران، طنزهای مندرج در مطبوعات عمدتاً دارای دلالت‌های سیاسی بودند و در اکثریت موارد، سایر حوزه‌های مفهومی طنز منتشر شده نیز به ویژه در قالب اشعار با اغراض سیاسی و در جهت تامین مقاصد گفتمانی منتشر شده‌اند. فضای خاص سیاسی و نوع مناسبات و فرهنگ عمومی حاکم در دوره‌ محمدرضا شاه پهلوی، سایه‌ خود را بر آثار ادبی این دوران گستراند، به‌گونه‌ای که بعد از حوادث مهم و قابل‌تأمل کودتای 28 مرداد، با اعمال نظارت بیشتر بر فعالیت‌های مطبوعاتی، طنز به‌عنوان ابزاری برای بیان حقایق و آگاهی مردم مورداستفاده منتقدان قرار گرفت؛ در این میان موضوع نقد انتخابات یکی از سوژه‌هایی بود که هرازچندگاهی عناصر هویتی گفتمان حاکم را در معرض نقد قرار می‌داد.