خلاصة:
یکی از آثار عقد ازدواج دائم مهریه یا صَداق است، مهریه از حقوق مالی است که با اهداف معنوی همچون تکریم زوجه، تعمیق مهر و محبت همراه است، و در صورت تعیین میزان آن؛ به مجرد إنشای عقد نکاح مرد موظف به پرداخت آن میباشد؛ فقها اتفاق نظردارند که زوجه با عقد نکاح دائم استحقاق همه مهر را پیدا میکند، ولی در شرائط استقرار مهر کامل اختلاف نظر دارند، البته همگی متفقند که نزدیکی و آمیزش جنسی یکی از شرائط استقرار مهر کامل است، از این جهت اگر قبل از نزدیکی طلاق اتفاق افتد نصف مهر در صورت پرداخت به زوج مسترد میشود، اختلاف در وفات یکی از زوجین قبل از نزدیکی است که دیدگاه مشهور بر الحاق وفات به دخول و استقرار مهر کامل است، ولی دیدگاه جمع قابل توجهی از فقهیان برجسته امامیه در ادوار مختلف بر الحاق وفات به طلاق و استقرار نصف مهر بوده است، قانون مدنی ایران در این مساله بر دیدگاه مشهور تدوین شده است، مقاله حاضر با بازخوانی و بررسی ادله و مبانی دیدگاه طرفین نقدهای جدی بر دیدگاه مهر کامل وارد دانسته، در برابردیدگاه تنصیف را برخوردار از دلایل قوی فقهی تشخیص داده و به این نتیجه رسیده که نزدیکی تنها عامل مستقل و انحصاری استقرار مهر کامل است. این پژوهش میتواند زمینه مفیدی در جهت اصلاح قانون مدنی، و راهکار مناسبی در کاستن از شمار بدهکاران مهریه، آن هم به عامل ناخواسته وفات یکی از زوجین و همچنین از بین بردن زمینه صدور احکام متناقض قضائی باشد.
Mahr (dowry) or sadaq is regarded as one of the results of permanent marriage, as a financial right which is paid for spiritual purposes, including glorification of the wife, kindness, and chastity, and as soon as the amount of dowry is determined and the marriage officiated, the husband is obliged to pay it. There is consensus among jurists that the wife becomes entitled to the whole dowry after permanent marriage, but they have different opinions about the conditions that validate a full dowry; all of them agree that one of the conditions is sexual intercourse; therefore, if divorce takes place before any intercourse is performed, half of the dowry is given back to the husband. Disagreement comes in the case of the death of one of the spouses before intercourse; the well-known opinion appends the death to intercourse and assigns full dowry, but the opinion of most famous Shiite jurists appends the death before intercourse to divorce and assigns half dowry; Iran’s civil law refers to the well-known opinion in this issue. By considering and investigating the foundations and reasons of both opinions, this article seriously criticizes the opinion of full dowry and recognizes the opinion of half dowry to have solid proofs. This article could be a useful solution in order to modify the civil law and decrease the debtors of dowry especially in the case of the death of one of the spouses as an uncalled-for circumstance.
ملخص الجهاز:
میزان مهریه زوجه غیرمدخوله در وفات یکی از زوجین ١ سیدمسلم حسینی ادیانی (تاریخ دریافت مقاله : ٩٦/١١/٢١ ـ تاریخ پذیرش مقاله : ٩٧/٨/٢٦) چکیده یکی از آثار عقد ازدواج دائم مهریه یا صداق است ، مهریه از حقوق مالی است که با اهداف معنوی همچون تکریم زوجه ، تعمیق مهر و محبت همراه است ، و در صورت تعیین میزان آن ؛ به مجرد إنشای عقد نکاح مرد موظف به پرداخت آن می باشد؛ فقها اتفاق نظردارند که زوجه با عقد نکاح دائم استحقاق همه مهر را پیدا می کند، ولی در شرائط استقرار مهر کامل اختلاف نظر دارند، البته همگی متفقند که نزدیکی و آمیزش جنسی یکی از شرائط استقرار مهر کامل است ، از این جهت اگر قبل از نزدیکی طلاق اتفاق افتد نصف مهر در صورت پرداخت به زوج مسترد می شود، اختلاف در وفات یکی از زوجین قبل از نزدیکی است که دیدگاه مشهور بر الحاق وفات به دخول و استقرار مهر کامل است ، ولی دیدگاه جمع قابل توجهی از فقهیان برجسته امامیه در ادوار مختلف بر الحاق وفات به طلاق و استقرار نصف مهر بوده است ، قانون مدنی ایران در این مساله بر دیدگاه مشهور تدوین شده است ، مقاله حاضر با بازخوانی و بررسی ادله و مبانی دیدگاه طرفین نقدهای جدی بر دیدگاه مهر کامل وارد دانسته ، در برابردیدگاه تنصیف را برخوردار از دلایل قوی فقهی تشخیص داده و به این نتیجه رسیده که نزدیکی تنها عامل مستقل و انحصاری استقرار مهر کامل است .
پیشینه موضوع تحقیق از دیر زمان فقهای امامیه در این مسأله اختلاف نظر داشته اند، از نظر مشهور اگر وفات یکی از زوجین قبل از نزدیکی اتفاق افتد زوجه مستحق تمام مهر است ، و این دیدگاه از شیخ مفید [٤٠، ص٤٩]، شیخ طوسی [٢٧، ج٤، ص٤٩٥]؛ سید مرتضی [٣٠، ص٣٣٤] و ابن حمزه [٢٩، ص٢٩٧] و ابن ادریس و شهید ثانی ؛ [١٦، ج٣، ص٢٧٢] همچنین جمعی از متأخرین از جمله صاحب جواهر [٤٨، ج٣٩، ص٣٢٦] و برخی از معاصرین از جمله : آیات عظام موسوی گلپایگانی [٤٧، ج٢، ص١٦٣، م ٤٥٦).