خلاصة:
بحث «انساء» در آیه 106 بقره مطرح شده است. مفسران پیرامون مفهوم انساء دیدگاههای گوناگونی مطرح کردهاند. اکثر آنان با اختلافی که در مفهوم آن (ترک، فراموشی و به تاخیر انداختن) دارند، انساء را در مورد آیات قرآن جایز میدانند. در مقابل، برخی با استناد به سیاق آیه 106 بقره، منظور از انساء را «فراموشی» یا «ترک آیات کتب آسمانی» دیگر دانستهاند. اما آنچه از سیاق آیه و فضای نزول سوره برمیآید این است که منظور از انساء، تاخیری است که در حکم تغییر قبله رخ داده و مستندات تاریخی نیز حاکی از همین موضوع است. زیرا اولا یهودیان از طریق بشارت پیامبران خودشان میدانستند که پیامبر(ص) به دو قبله نماز میخواند و ثانیا پیامبر خود نیز مدتی در انتظار تغییر قبله بودند، اما علیرغم عدم تمایل برخی از یهودیان نسبت به تغییر قبله، خداوند آیات 105 و 106 سوره بقره را در جهت تثبیت و اطمینان خاطر پیامبرش نسبت به تغییر حکم قبله نازل کرد. تفاوت نسخ و انساء نیز در این است که در نسخ از ابتدا، موقت بودن حکم مشخص نیست؛ ولی در انساء مشخص است.
he discussion of “Insa” is mentioned in verse 106 of Baqarah.
interpreters have proposed various views on the concept of Insa.
Most of them, with their differences in meaning (abandonment,
forgetfulness and delaying), allow “insa” in the verses of the Qur'an.
In contrast, some by referring to the verse 106 of Baqarah mention the
purpose of Insa “forgetting” or “abandoning the verses of the other
scriptures”. But what comes out of the verse and the atmosphere of the
revelation of the surah is that the meaning of “Insa” is the delay that
has occurred in the change of Qiblah and the historical evidences
indicate this. Because firstly, the Jews, through the preaching of their
own prophets, knew that the Prophet (pbuh) pray to two Qiblahs and
secondly, the Prophet himself (pbuh) had been waiting for the change
of Qiblah for some time, But despite of the unwillingness of some
Jews to change Qiblah, God revealed verses 105 and 106 of Surah al-
Baqara to stabilization and reassure his Prophet that the Qiblah has
been changed. The difference between abrogation and Insa is that,
being temporary of the verdict in the abrogation is not clear from the
beginning; but it is clear in Insa.
ملخص الجهاز:
اما سیاق آیه، این احتمال را نفی میکند؛ زیرا آیه با قاطعیت بیان میکند که وقتی آیهای نسخ یا انساء شد، آیه دیگری جایگزین آن میشود و لازمه جایگزینی، از بین رفتن حکم آیه یا خود آیه قبلی است و این با تأخیر انداختن همخوانی ندارد؛ زیرا در تأخیر، آیه موجود است و تنها ذکر آن به تأخیر افتاده و احتیاجی به جایگزینی ندارد (جعفری، بیتا: 1/321).
7. دیدگاه برگزیده در مفهوم انساء با توجه به سیاق آیات 105 و 106 سوره بقره و نیز برخی گزارشهای تاریخی پیرامون فضای نزول این آیات میتوان گفت که منظور از انساء، «تأخیر در حکم تغییر قبله» است.
با توجه به این دو نکته میتوان گفت که معنای آیه ( ما یود الذین کفروا من أهل الکتاب ولا المشرکین أن ینزل علیکم من خیر من ربکم والله یختص برحمته من یشاء والله ذو الفضل العظیم( (بقره/ 105) این است که کفار اهل کتاب و مشرکان دوست نداشتند که حکم تغییر قبله نازل شود و دوست داشتند پیامبر( به سوی بیتالمقدس نماز گزارد و خداوند قبل از این که حکم تغییر قبله را نازل کند، جهت دلداری به پیامبر( و نیز اطمینان خاطر به ایشان، این آیات را نازل فرمود: «اگر ما حکمی را نسخ یا به تأخیر اندازیم، بهتر یا مانند آن را خواهیم آورد».
خداوند نیز بر اساس این ذهنیت پیامبر( آیه نازل کرده و به صورت یک جمله شرطیه فرموده است: اگر به تصور تو، ما تأخیری هم در نزول حکم داریم، بهتر از آن را خواهیم آورد.