خلاصة:
وجود یک قطع بندی مناسب اسکناس و مسکوک برای هر پول رایجی از ضرورتهای اولیه تسهیل در مبادلات است؛ چراکه در غیر این صورت هزینههای هنگفتی چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم به بانک مرکزی و بهطورکلی اقتصاد کشور تحمیل میگردد. در این میان به دلیل عوامل اقتصادی نظیر تورم، ساختار بهینه دارای یک ماهیت پویاست که هر از چند گاهی نیاز به تعریف قطع جدید را مطرح میکند. این پژوهش، ضمن بررسی مبانی نظری موضوع از حیث عملیاتی به بررسی ساختار قطع بندی اسکناس و مسکوک بر اساس روش D-Metric در ایران میپردازد. نتایج حاصل، حاکی از وجود اشکالاتی در ساختار موجود میباشد که اهم آن عبارت است از:
- دینامیک موجود در ساختار فعلی اقطاع با نرخ تورم همخوانی ندارد. این مسئله از یک سو منجر به از دور خارج کردن اقطاع پایین و فشار به اقطاع بزرگتر را موجب میشود و از سوی دیگر هزینههای هنگفتی را بابت چاپ و نشر به بانک مرکزی تحمیل مینماید.
- در ساختار موجود مشکل فضا گذاری (Spacing) وجود دارد که این مسئله فشار به اقطاع ماقبل قطع مفقوده را موجب گردیده است.
- متوسط تعریف قطع جدید در شرایط فعلی در حدود ۱۰ سال است که این مدتزمان فاصله بسیار زیادی با مدتزمان استخراج شده از روش D-Metric برای ایران که در حدود سه سال است، دارد.
ملخص الجهاز:
تحليلي بر ساختار قطع بندي (Denomination) و فضا گذاري (Spacing) پول در ايران بر اساس روش D-METRIC 1 علي ارشدي عضو هيئت علمي پژوهشکده پولي و بانکي تاريخ دريافت :١٣٩٦/١٠/٢١تاريخ پذيرش :١٣٩٧/٥/١٦ چکيده وجوديک قطع بنديمناسب اسکناس ومسکوکبرايهرپول رايجـيازضـرورت هـاياوليـه تسـهيل در مبادلات است ؛چراکه درغيراين صورت هزينه هايهنگفتيچه بـه صـورت مسـتقيم وچـه غيرمسـتقيم بـه بانک مرکزيوبه طورکلياقتصادکشورتحميل ميگردد.
درجـدول شـماره ١سـاختارقطـع بنـديبـرايچنـدکشـورنمونـه نمـايش داده شـده اسـت و همان گونه که ازجدول مذکوربرميآيدهرکشورساختاريبين ده اليپانزده قطـع رابـرايخـود تعريف نموده است .
براساس اين روش مسئله بهينه يابيبـرايهـريـک ازتوابـع هدف به صورت جداگانه حل ميشودوسپس يک تابع هـدف کـه درواقـع بيـانگرکليـداهـداف ميباشدفرمول بنديشده که هدف آن حداقل کردن مجموع نرمالايزشده تفاوت ميان هريـک از اهداف ومقداربهينه به دست آمده درمرحله اول ميباشد.
٢- مروري بر مطالعات تجربي پـيش ازپـرداختن بـه مطالعـات تجربـيصـورت گرفتـه درخصـوص دامنـه بهينـه اسـکناس و مسکوکلازم است اين نکته اشاره گرددکه دراين زمينه مطالعات محدوديصورت گرفته اسـت ونتايج بدست آمده نيزاختصاص به نمونه هاي همان کشورهايموردمطالعـه داردونمـيتوانـدبـه صورت کليبرايسايرکشورهابه کاربرده شود.
ا. ا (به تصویر صفحه رجوع شود)نمودار ٢: نسبت ارزش اسمي اسکناس و مسکوک به تعداد درنمودارشماره ٣سهم قطع هايمختلف اسـکناس ومسـکوکدرسـه مقطـع ١٣٤٩،١٣٦٩و ١٣٨٩به نمايش گذاشته شده است .
براساس جدول مذکورمشاهده ميگرددکه درساختارقطع هايبه کارگرفته شـده در اين سال هاچنداشکال قابل مشاهده است : جدول ٢- اهم تغييرات در ساختار قطع بندي اسکناس و مسکوک (به تصویر صفحه رجوع شود) منبع :بانک مرکزي ج .