خلاصة:
فقه اسلامی، از موضوعات مهمی است که مستشرقان در حوزه علوم اسلامی بدان پرداختهاند و سیر تحقیق ایشان، نشان از این گمانهزنی میدهد که خاستگاه فقه اسلامی، نظام حقوقی یهود و روم باستان میباشد و مناشقاتی بر سر آن داشتهاند. در این مقاله که تازهترین پژوهش در این زمینه به شمار میرود، با بهرهجستن از روش تحلیلی ـ انتقادی تلاش شده فقه پژوهی قرآن از نگاه مستشرقان تبیین و نقد گردد. بنا بر دستاوردهای پژوهش، مستشرقان در مطالعات فقهشناختی، آثاری از شباهتهای قوانین اسلامی با قوانین یهود و رومی را مستند ادعای خویش دانستهاند. در مقابل نیز اندیشمندان مسلمان، بر این مطلب تاکید داشتهاند که همة ادیان الهی از سوی پروردگاری واحد بوده و این امر منجر به تشابه در تکالیف و احکام فقهی آنان شده است و با مداقه در آثارشان میتوان دریافت که سعی بر این مهم داشتهاند که تفاوت ماهوی قوانین یهود و رومی را با فقه اسلامی مشخص و روشن نمایند.
ملخص الجهاز:
در مقابل نیز اندیشمندان مسلمان، بر این مطلب تاکید داشتهاند که همة ادیان الهی از سوی پروردگاری واحد بوده و این امر منجر به تشابه در تکالیف و احکام فقهی آنان شده است و با مداقه در آثارشان میتوان دریافت که سعی بر این مهم داشتهاند که تفاوت ماهوی قوانین یهود و رومی را با فقه اسلامی مشخص و روشن نمایند.
3. متعلق اجتهاد در فقه، منابع و مدارک اثباتی دین اسلام میباشد و با توجه به این نکته که اغلب احکام شرعیه برخاسته از متون دینی است، لذا فقه ناچار به تحلیل آن متون است تا به حکم شرعی دست پیدا کند که تحلیل متون، نیاز به رعایت قواعد اصولی دارد.
7. فقه در مرحله نخست، علمی عملیاتی نیست، به طور مثال اگر لزوم حکومت را از بایدهای فقه بدانیم، اما چگونگی عملیاتی شدن آن، بسته به شرایط مختلف، تفاوت دارد و آن چیزی را که فقه به بیان آن میپردازد، در واقع حدود و ثغور احکام میباشد، اما نحوه عملیاتی شدن آن میتواند مبتنی بر عقل باشد، هرچند بین چهارچوبهای عقلی و فقهی نیز تناسب واقع است و از این رو، لزوم علم حاکم ضروری و بایسته به نظر میرسد.
3- 11) گلدزیهر، این نظر را ابراز داشت که خاستگاه فقه اسلامی، قرآن و سنت نبوده، و غالبا بر اساس رأی شکل گرفته است و رأی صحابة متقدم، حکم علم را برای فقهای متأخر پیدا نمود.