خلاصة:
سعادت و شقاوت به مثابه پیشرفت و پسرفت از جمله مقولاتی است که در ادوار تاریخی مختلف، میان دانشمندان، و حتی در عرف عوام، مورد بحث بوده است. زندگی جاودانه پس از مرگ، موجب شده که انسان تمام تلاش خود را به کار گیرد تا موجبات سعادت برای دنیا و به ویژه عالم پس از مرگ خود، فراهم کرده و از شقاوت دوری نماید. این پژوهش، با روش توصیف و تحلیل متن و به شیوه کتابخانه ای، درصدد واکاوی دیدگاه های کلامی دو متکلم، شیخ اشراق و ابن سینا، در زمینه معنا و راه های کسب سعادت و شقاوت در دنیا و آخرت است. سهروردی راه کسب سعادت یا شقاوت را، انجام یا ترک اوامر و نواهی الهی، در عالم پس از مرگ دانسته و سعادتمندان را، پیروان حضرت محمد(ص) می داند، اما ابن سینا سعادت را ترجیح سعادت نفسانی بر سعادت جسمانی بیان داشته، که در گرو تامین نیازهای افراد جامعه است، و افراد شقی را، کسانی می داند که حق را شناخته، ولی اغلب آن را انکار می کنند.
ملخص الجهاز:
تعریف سعادت و شقاوت ابن سینا سعادت را، مطلوب بالذات و غایت لذاته 1 دانسته و بیان می دارد که اگر انسان در پی کسب خیر و سعادت باشد و درون خود را از هر آنچه غیر خداست، منزه نماید، اصل و وجود او سوی به سعادت و موجبات آن، در سیر و حرکت خواهد بود، زیرا: این تنها سعادت است که مطلوب بالذات انسان خواهد بود.
در بعد جسمانی، بدن آلتی در خدمت نفس یا روح انسان می گردد و نفس و حقیقت انسان نیز، دارای نیروها و قوای گوناگونی است که آنها را به صورت استعدادهای بالقوه داراست و سعادت و کمال انسان، در واقع به منحصه ظهور و فعلیت رساندن این قوا خواهد بود، یعنی انسان در سایه نیرو و قوه عقل، با به فعلیت رساندن استعدادهای خویش، در حقایق و عوالم و مراتب هستی تأمل و تفکر کرده و امورات گوناگون را به صورت حقیقی و اصلی خود، تصور و تصدیق می کند، لذا این دیدگاه، موجب می شود تا جهان ذهنی فرد مطابق عالم عین و خارج باشد.
(ابن سینا،1363: 109؛ ابن سینا،1418: 423) تأثیر نظریات متکلمان بر اذهان مؤمنان و حک شدن مفاهیمی چون"ثواب و عذاب"در ذهن آنان، باعث می شود بسیاری از افراد درصدد کسب سعادت یا شقاوت اخروی برآمده و عوامل دستیابی به نیکبختی و پیشرفت را از عوامل بدبختی، به خوبی باز شناخته، در نتیجه توانسته به مستحکم کردن جایگاه اخروی خود بپردازند، اما به دلیل آنکه سعادت حقیقی منوط به زندگی جاودانه است، منحصر در عالم پس از مرگ می باشد، زیرا: رسیدن به سعادت و دوری از شقاوت عوامل و مقدماتی نیاز دارد که با شناخت و بکارگیری آنها می توان به این مهم دست یافت.