خلاصة:
جهان اخلاقی نزد ابنسینا چیست و عمل انسان باید چگونه باشد تا به ساخت آن منتهی شود؟ از آنجا که جهان کثرت، معلول اراده خداوند بوده و به واسطه سلسله مراتبی از عقول به وجود آمده است، ماهیتا از سنخ عقل است. انسان نیز میتواند به عنوان مجرای اراده الهی در عالم عمل کرده و با ادراک معقول از عالم، صور معقولی را به آن اضافه کند. بنابراین، شرط عمل اخلاقی برای او شناخت معقول از عالم است و با این شناخت، رفتار او به ساخت جهانی عقلانی منتهی خواهد شد. اگر شناخت انسان از عالم از هر منبع معرفتی دیگری غیر از عقل حاصل شده باشد، جهان به خوبی شناخته نشده و قواعد عمل انسان در این عالم نیز به خوبی شناخته نخواهد شد. بنابراین، برای شناخت جهان اخلاقی ابنسینا ابتدا باید ماهیت عالم را شناخت و سپس، به ماهیت رفتار اخلاقی نزد انسان پی برد و در آخر ماهیت جهان اخلاقی او را بهدرستی تعریف کرد. بر این اساس، این تحقیق نیز از تلاش جهت شناخت ماهیت عالم آغاز میشود و با تحقیق درباره منشا رفتار اخلاقی برای انسان سعی میکند ماهیت جهانی را بشناسد که با اضافهشدن صور حاصل از رفتارهای اخلاقی انسان به عالم شکل میگیرد.
ملخص الجهاز:
تحقيقي در ماهيت جهان اخلاقي نزد ابن سينا 2 مرتضي شجاري 3 محمد هاني جعفريان چکيده جهان اخلاقي نزد ابن سينا چيست و عمل انسان بايد چگونه باشد تا به ساخت آن منتهي شود؟ از آنجا که جهان کثرت ، معلول ارادة خداوند بوده و به واسطۀ سلسله مراتبي از عقول به وجود آمده است ، ماهيتا از سنخ عقل است .
براي پاسخگويي به اين سؤالات ابتدا نشان داده خواهد شد که نگاه بوعلي نسبت به عالم چگونه است و عالم نزد او چگونه تشکيل يافته است و ماهيت آن چيست ؟ سپس با فرض عمل انسان در عالم ابتدا به ماهيت عمل اخلاقي ميپردازد و ضمن نشان دادن اين هماني ماهيت معقول عالم و رفتار انساني نشان داده خواهد شد که ماهيت جهان اخلاقي چگونه از کنار هم قرارگرفتن معقول صور برساخته توسط انسان و صوري که توسط عقل فعال به وجود آمده اند، شکل مي گيرد.
درواقع ، براي هيولا دو استعداد وجود دارد: يک استعداد عام که قابليت هيولا براي دريافت صورت صادر شده از عقل فعال به نحو کلي است ؛ ١ـ نک : ابن سينا، ١٣٩٤، ص ٢٨٦؛ همو، ١٣٩١الف ، ص ٦٣٦-٦٣٧ ديگري استعداد هيولا جهت پذيرش صورت يک موجود خاص است .
اما عالم براي بوعلي تنها تشکيل يافته از مجموعه اي از صور افاضه شده از سوي عقل فعال نيست ، بلکه انسان نيز مي تواند همراه با عمل خود به مجموعۀ عالم ، صوري را اضافه کند.