خلاصة:
یکی از ضروریات تحقیق، احیای آثار اندیشمندان و حکمایی است که در تاریخ تطور و پیشبرد فرهنگ و معارف اسلامی نقش اساسی داشتهاند ولی تاکنون بصورت یک حلقه مفقوده و مغفوله ناشناس ماندهاند. فخرالدین سماکی معروف به محقق فخری، ازجملة این حکماست که در قرن دهم هجری میزیسته است. وی شاگرد غیاثالدین منصور دشتکی است. از سماکی آثار قلمی مهمی چون: حاشیه بر شرح تجرید قوشچی و حاشیه بر شرح هدایة الحکمة میبدی بجای مانده است. متن هدایة الحکمة تالیف اثیرالدین ابهری، شامل سه قسم منطق، طبیعیات و الهیات است. میبدی بر دو قسم طبیعیات و الهیات آن شرح نگاشته و سماکی تنها بر دو فن اول و دوم از فنون سه¬گانه طبیعیات شرح هدایة الحکمة میبدی حاشیه زده است. سماکی اگرچه مانند ابنسینا و سهروردی، بنیانگذار مکتب خاصی نبوده ولی با بیان نقد و بررسیهای دقیق و اظهارنظرهای خاص خود در موضوعات مورد بحث از منظر متکلمان و مشائیان و اشراقیان و عرفا، در قالب آثار مستقل و غیرمستقل (شرح و حواشی) و با ارائة دیدگاههایی بدیع توانسته ـ بعنوان حلقة واسط ـ نقش مهمی در تطور تفکر فلسفی بطور کلی ایفا کند و الهامبخش صدرالمتالهین شیرازی در ظهور حکمت متعالیه نیز باشد. از جمله این دیدگاهها، تقریر متفاوت برهان سلمی و ابداع سه برهان دیگر در باب اثبات تناهی اجسام است که در این نوشتار بدان پرداخته شده است.
ملخص الجهاز:
جایگاه و زمانه فخرالدین سماکی در تاریخ فلسفه اسلامی (با تأکید بر حاشیه او بر شرح هدایه میبدی) طاهره سادات موسوی ؛ مهدی نجفی افرا ؛ مقصود محمدی چکیده یکی از ضروریات تحقیق، احیای آثار اندیشمندان و حکمایی است که در تاریخ تطور و پیشبرد فرهنگ و معارف اسلامی نقش اساسی داشتهاند ولی تاکنون بصورت یک حلقه مفقوده و مغفوله ناشناس ماندهاند.
سماکی اگرچه مانند ابنسینا و سهروردی، بنیانگذار مکتب خاصی نبوده ولی با بیان نقد و بررسیهای دقیق و اظهارنظرهای خاص خود در موضوعات مورد بحث از منظر متکلمان و مشائیان و اشراقیان و عرفا، در قالب آثار مستقل و غیرمستقل (شرح و حواشی) و با ارائه دیدگاههایی بدیع توانسته ـ بعنوان حلقه واسط ـ نقش مهمی در تطور تفکر فلسفی بطور کلی ایفا کند و الهامبخش صدرالمتألهین شیرازی در ظهور حکمت متعالیه نیز باشد.
6. حاشیه بر مواقف ایجی: کتاب مواقف قاضی عضدالدین ایجی و شرح میر سید شریف جرجانی بر آن، از جمله کتب تأثیرگذار در حوزه فلسفه و کلام اسلامی است که فخرالدین سماکی علاوه بر نقل مطالب مختلف از این دو اثر، حاشیهیی مستقل نیز بر مطالب مسلک چهارم مواقف که در باب برهان وجوب و امکان و متعلقات آن است، نگاشته که طبق بیان خود، درصدد است مواردی را که صاحب مواقف دچار لغزش قدم و طغیان قلم شده است، نشان بدهد.
سماکی همانند اغلب حکمای حوزه شیراز از طریق حاشیهنویسی بر آثار معروف حکمی و کلامی شناخته شده، اندیشهها و آراء خاص خود را بیان نموده و در برخی موارد علاوه بر نقد و نظر، ابداعات فکری نیز داشته است که نمونه آن تقریر منحصر بفرد براهین او در باب اثبات تناهی اجسام است.