خلاصة:
در پی تاسیس حکومت صفوی، تغییرات ژرف و بنیادینی در حوزههای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و بهویژه در زمینه مذهب پدید آمد. سرزمین عتبات بدلیل وجود مقابر امامان شیعه و موقعیت استراتژیک سیاسی که داشت برای شاهان صفوی مهم و اساسی بود. ضمن اینکه این سرزمین به لحاظ پیشینه تاریخی و فرهنگی، همواره در طول تاریخ بستر مناسبی برای پرورش و رشد استعداد و نبوغ مشاهیر اسلامی و از آن میان مشاهیر شیعی بوده است. در مقاله حاضر گرایش به تدفین در عتبات عالیات در نزد ایرانیان عصر صفوی مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش دادههای بهدست آمده بر پایه روش تحقیق تاریخی مورد تبیین و تحلیل قرار گرفتهاند. اینکه چه افرادی، با چه جایگاه اجتماعی و سیاسی در برخی شهرهای مقدس عتبات مدفون شده اند؛ موضوع پرسشهای مطرح شده در این مقاله هستند. در این پژوهش سعی شده است؛ به اهمیت اماکن مقدس شیعیان و نقش آنها در روابط بین صفویه و عثمانی پرداخته شود. همچنین اشخاص مدفون شده، جایگاه اجتماعی و سیاسی آنان و نیز مکانهای اصلی تدفین این افراد در سرزمین عتبات مورد بررسی قرار گیرد.
ملخص الجهاز:
با این حال، در مقاله مزبور سعی خواهد شد، به اهمیت اماکن مقدس عراق نزد شیعیان و اینکه چه کسانی در زمان حکومت صفویه در این مقابر دفن شده اند، پرداخته شود.
به طوری که ژان شاردن جهانگرد معروف فرانسوی که در زمان شاه سلیمان صفوی به ایران آمده بود می نویسد:«چون در نظر مردم ایران شهر قم به سبب وجود بارگاه حضرت معصومه در آن مقدس است؛ مردم اگر بتوانند جسد مردگان خود را به آن جا می آورند و به خاک می سپارند.
جنازه وی را مدتی در صفه مدرسه ای که خود بنا کرده بود گذاشتند و بعد ازآن جا به عتبات عالیات نقل کردند و در کربلا به خاک سپردند (همان:1010) میرزا شاه حسین اصفهانی وی وکیل الدوله و اعتمادالدوله شاه اسماعیل اول صفوی بود که توسط شاهقلی خان یکی از درباریان کشته شد و بعد جسد وی را به کربلا بردند و درآنجا به خاک سپردند(نوایی،260:1324).
شاه نعمت الله جسد وی را به کربلا نقل و درآن جا دفن کرد و بعد از مدتی خود نعمت الله هم درگذشت و در کنار همسرش به خاک سپرده شد (منشی قزوینی،225:1375).
امیر معز الدین محمد اصفهانی وی مسائل فقهی را از شیخ علی آموخت و منصب صدارت شاه طهماسب اول صفوی را به مدت هشت سال برعهده داشت در راه بصره در گذشت و بعد جسد وی را به کربلا نقل ودر آن جا به خاک سپردند.
به گفته منابع با نزدیک شدن به اواخر حکومت صفویه، انتقال اجساد به سرزمین عتبات تا حدی کاهش پیداکرده است و ایرانیان مردگان خود را در اماکن مقدس داخلی مثل قم که حرم حضرت معصومه(س) یا مشهد که مقبره امام هشتم شیعیان امام رضا(ع) در آن است؛ به خاک می سپردند.