برائت طبیب با تمسک به قاعده «اسقاط مالم یجب» مقالة

اخذ برائت طبیب از بیمار یا ولی او قبل از انجام هر نوع عمل خاص درمانی از قبیل اعمال جراحی، ‌اندوسکوپی، پرتونگاری و... امر رایجی است. این‌که مشهور فقهای امامیه برای رهایی پزشک معالج از بار سنگین مسوولیت، این راه‌کار فقهی را در قالب قاعده اسقاط «ما لم یجب» ارائه داده‌اند. در واقع بنا بر نظر مشهور فقهای امامیه، طبیب عالم و حاذقی که عملش به تلف عضو یا نفس منجر شود، ضامن است، مگر این‌که قبل از انجام عملیات طبی از بیمار یا ولی بیمار برائت خود را اخذ کرده باشد. تمسک به این قاعده، اجتهاد در برابر نص و صحت برائت است، لذا به دلیل وجود مقتضی اسقاط «ما لم یجب» محسوب نمی‌شود. فقها ابراء را اسقاط «ما فی الذمه» و اسقاط «ما لم یجب» را باطل می‌دانند، در حالی که مشهور فقها برائت طبیب را صحیح می‌دانند. ظاهرا ماهیت برائت اصطلاحی با برائت طبیب بر اساس قاعده اسقاط «ما لم یجب» تعارض دارد. در پژوهش حاضر این مساله تبیین و راه حل این تعارض ارائه می‌شود. در این راستا، نخست ماهیت برائت طبیب و دلائل صحت آن بیان شده و سپس ماهیت قاعده شرح داده می‌شود و نهایتا تعارض موجود و راه حل آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.