باد سموم در ادبیات جغرافیایی مقالة

باد، جریان افقی هوا از مناطق پرفشار به مناطق کم‌فشار است که در فصولی از سال و در جهات مختلف می‌وزد. بادها براساس محل وزش یا خیزش ممکن است سرد یا گرم باشند. از میان انواع بادهای گرم، باد سموم، بادی داغ، خشک و خفقان‌آور است که هنگام بهار و تابستان عمدتا در صحرای آفریقا و خاورمیانه می‌وزد. به نظر می‌رسد گرد و غباری که بخش‌های جنوب و جنوب غربی ایران را در برمی‌گیرد، حاصل همین بادهای گرمی است که از بیابان‌های عراق و عربستان منشا می‌گیرد. این بادها جریان‌های فرسایشی را فعال و این مناطق را به یکی از قطب‌های ایجاد گرد و غبار تبدیل می‌کنند. توفان‌های گرد و غبار در مسیر خود، آلاینده‌هایی مانند مواد شیمیایی را جذب می‌کنند و با انتقال به نقاط دوردست باعث وارد شدن خسارات شدید به محیط‌زیست طبیعی، گیاهان و تولیدات کشاورزی و تاثیرات منفی روی سلامت انسان می‌شوند که گاهی به مرگ او می‌انجامند. هدف مقاله، شناخت باد گرم سموم و تاثیرات آن در گذشته و حال است. مقاله از نوع بنیادی به منظور دانش‌افزایی و روش مقاله، توصیفی ـ تحلیلی است. این مقاله همچنین با استفاده از منابع کتابخانه‌ای ـ آرشیوی انجام شده است. نتیجه به دست آمده نشان می‌دهد بادهایی با منشا بیابانی عامل ایجاد گرد و غبارند. پدیده گرد و غبار از جمله مخاطرات زیست‌محیطی است. مقابله با این پدیده و مدیریت آن، مانند سایر مخاطرات شامل مدیریت ریسک و مدیریت بحران است. گرچه راه‌حل‌های مختلفی نظیر مالچ‌پاشی و کاشت گیاه برای مهار گرد و غبار وجود دارد، با این حال ضروری است مطالعه‌ای عمیق برای اتخاذ تدابیر موثر محلی در جهت مقابله با این‌گونه بادها انجام شود.

باد سموم اشاره دارد به ویژگی باد در ایجاد گرمازدگی، به طوری که حرارت بیشتری را به بدن انسان می‌رساند و این حرارت از راه تبخیر شدن عرق، منتقل می‌شود. این باد ناشی از گرمایش شدید زمین در زیر آسمانی صاف و بدون ابر و معمولاً همراه با گرد و غبار است که در فصل بهار و تابستان از مناطق شمال صحرای بزرگ آفریقا و عربستان همراه با عبور مرکز کم‌فشار از این مناطق می‌وزد و هنگام عبور از خلیج فارس رطوبت را جذب و ذخیره می‌کند (کلارک، ۱۹۸۵: ۵۶۸؛ جعفرپور، ۱۳۷۳: ۸۶؛ فشارکی، ۱۳۶۹: ۳۰۸ـ۳۰۷؛ مونکهاوس۹، ۱۹۷۲: ۳۱۹؛ علیزاده و دیگران، ۱۳۸۵: ۲۱۷؛ جوانمرد، ۱۳۸۳: ۱۷۱؛ دائرةالمعارف بریتانیکا: ذیل موضوع). خمسین باد محلی گرم و خشک جنوبی در مصر است که پنجاه روز در امتداد دریای مدیترانه یا سراسر آفریقای شمالی به طرف شرق می‌وزد و غالباً با خود مقدار قابل ملاحظه‌ای گرد و غبار حمل می‌کند (فشارکی، ۱۳۶۹: ۳۰۸ـ۱۸۷). سمون باد گرم و خشک از نوع گرم‌باد (فون) است و از سمت کوه‌های کردستان و شمال غربی ایران به سمت عراق می‌وزد که برخی آن را با باد سَموم اشتباه می‌گیرند (عدل، ۱۳۳۹: ۱۵۹؛ کلارک، ۱۹۸۵: ۵۴۴؛ فشارکی، ۱۳۶۹: ۲۹۴ـ۲۹۳؛ مونکهاوس، ۱۹۷۲: ۳۰۵؛ ذوالفقاری، ۱۳۸۳: ۱۷۹). سیرکو۱۲ باد گرم و خشک جنوب یا جنوب شرقی در مناطق مدیترانه، شمال آفریقا، سیسیل و جنوب ایتالیاست که از سمت صحرا می‌وزد و گاهی مملو از گرد و غبار است. تأثیرات باد سمومباد سموم بادی تند و مرگبار، معمولاً با ماسه و گرد و غبار همراه است و به همین دلیل خفه می‌کند.